سنگ از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی طبیعی به‌شمار می‌رود که قدمت استفاده از آن به بیش از ۱۲۰۰۰ سال قبل می‌رسد. سنگ‌های ساختمانی طبیعی به دلیل زیبایی ظاهری و هزینه نگهداری پایین، از جمله نماهای ساختمانی متداول به‌شمار می‌روند.  اما اجرای نماهای سنگی ضوابط و قوانین خاص خود را دارد که می‌بایست در زمان اجرا در نظر گرفته شوند؛ در غیر اینصورت همین نماهای زیبا می‌توانند بدترین حوادث مالی و جانی را در پی داشته باشند. 

موضوعاتی که در این مقاله بررسی خواهد شد: 

• اسکوپ سنگ نما چیست؟ 
• دلیل استفاده از اسکوپ یا مهار سنگ نما 
• انواع روش‌های مختلف اسکوپ سنگ نما 
• اسکوپ سنگ نما به روش دوپایه 
• اسکوپ سنگ نما به روش سه پایه 
• اسکوپ سنگ نما به روش پروانه ای 
• اسکوپ سنگ نما به روش Z
• مزایای استفاده از اسکوپ کششی 
• اسکوپ سنگ نما به روش سیم مفتولی 
• اسکوپ دندان موشی 
• اسکوپ سیمی عرضی
• جزئیات اسکوپ سیمی
• تجهیزات مورد نیاز برای شیار زنی جهت اسکوپ نما 
• اسکوپ سنگ نما به روش چسباندن قطعه سنگ مستطیلی به پشت سنگ نما
• اسکوپ سنک نما به روش لقمه‌گذاری 
• اسکوپ سنگ نما به روش پیچ و رولپلاک

اسکوپ سنگ نما چیست؟ 

نماهای سنگی دارای بخش‌های مختلفی هستند که یکی از این بخش‌ها، مهار یا اسکوپ است که پوشش نما را به پشت بند متصل می‌کند.

انواع روش‌های مختلف اسکوپ سنگ نما 

مهار یا اسکوپ سنگ نما به ۲ روش اسکوپ پیش‌ ساخته و اسکوپ‌های مفتولی یا سیمی انجام می‌شود که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم. 

مهارهای پیش ساخته 

همانطور که از نام این دسته از اسکوپ‌ها پیداست، در این روش از قطعات پیش ساخته فلزی برای مهار سنگ نما استفاده می‌شود. اسکوپ‌های پیش ساخته به چند گروه تقسیم می‌شوند که در ادامه به شرح هر کدام می‌پردازیم.

اسکوپ سنگ نما به روش لقمه‌گذاری 

این روش که جهت مهار سنگ نما در نماهای مهار شده (نمای خشک) اجرا می‌شود، هر یک از سنگ‌های نمنا جهت تحمل بارهای ثقلی (وزن نما) و جانبی به صورت مستقیم به دیوار پشتیبان متصل می‌شود. بار ثقلی هر یک از قطعات سنگ نما بوسیله دو تکیه‌گاه به دیوار پشت بند منتقل می‌شود که این تکیه‌گاه‌ها شامل لقمه‌های پشتیبان هستند.

اسکوپ سنگ نما به روش سیم مفتولی

در این روش برای مهار کردن سنگ‌های قائم نما، از مفتول‌های گالوانیزه استفاده می‌شود که در شیارهای ایجاد شده در پشت یا بغل سنگ نما ایجاد شده است. مطابق با نشریه ۷۱۴، قطر اسکوپ‌های سیمی در نماهای خارجی ۴ میلیمتر و در نماهای داخلی ۲ میلیمتر است. متاسفانه در برخی ساختمان‌ها سازندگان از مفتول‌های معمولی بجای گالوانیزه استفاده می‌کنند که بدلیل خوردگی این مفتول‌ها احتمال ریزش سنگ نما نیز خواهد بود.

اسکوپ سنگ نما به روش دوپایه 

در این روش قطعات فلزی از جنس گالوانیزه که به شکل زیر آماده شده و خریداری می‌شوند، توسط چسب دو جزیی یا چسب سنگ به پشت سرامیک یا سنگ چسبانده شده و این اسکوپ‌ها بعد از سفت شدن و اجرای قطعات سنگ و سرامیک با ملات پشت نما درگیر می‌شوند.  اما با توجه به اینکه این قطعات اسکوپ تنها با چسب به سنگ نما چسبانده شده و چسب نیز در اثر تغییرات جوی می‌تواند از پشت سنگ نما جدا شود، این روش مهار برای قطعات سنگی توصیه نمی‌شود. 

اسکوپ سنگ نما به روش سه پایه

روش اجرای اسکوپ‌های سه پایه نیز مانند اسکوپ دو پایه است و همچنان استفاده از این روش برای مهار سنگ نما توصیه نمی‌شود. 

اسکوپ سنگ نما به روش پروانه‌ای 

اسکوپ‌های پروانه‌ای یکی دیگر از روش‌های اسکوپ پیش ساخته است که با توجه به سرعت اجرای آن، کارفرماها و پیمانکاران زیادی تمایل به استفاده از این روش در پروژه‌های خود دارند.

روش اجرا

در این روش برای نصب قطعات اسکوپ به پشت سنگ نما، می‌بایست شیارهایی با زاویه حدوداً ۴۵ درجه در پشت سنگ ایجاد شده و بعد از تمیزکاری شیارها، کمی چسب سنگ در آن ریخته و اسکوپ را داخل شیار قرار می‌دهیم. نکته مهم اینجاست که متاسفانه بسیاری از پیمانکاران و سازندگان اعتقادی به استفاده از چسب سنگ نداشته و آنرا بدون چسب اجرا می‌کنند. اما با توجه به ضخامت کم سنگ‌های نما و در نتیجه عمق کم شیارهای ایجاد شده، برای اتصال بهتر بین اسکوپ، استفاده از چسب ضروری به نظر می‌رسد. 

اسکوپ سنگ نما به روش Z

اسکوپ z نیز مانند اسکوپ پروانه‌ای در دسته اسکوپ‌های پیش ساخته قرار گرفته و با توجه به ابعاد شاخک‌های آن، در قطعات سنگ‌های کوچکتر و با ملات خور کمتر از این روش استفاده می‌شود. روش اجرای این اسکوپ نیز دقیقا مانند اسکوپ پروانه‌ای است.

اسکوپ سنگ نما به روش چسباندن قطعه سنگ مستطیلی به پشت سنگ نما

در این روش قطعه‌ای از سنگ نما را توسط چسب سنگ به پشت سنگ‌های قائم نما چسبانده و اجرا می‌کنند. اما همانطور که قبلا نیز گفته شد چسب سنگ در اثر انبساط و انقباض هوا خاصیت چسبندگی خود را از دست داده و منجر به سقوط سنگ‌های نما می شود. پس توصیه می‌شود به هیچ عنوان از چسب سنگ به عنوان اتصال اصلی اسکوپ به سنگ‌های نما استفاده نشود. 

اسکوپ سنگ نما به روش پیچ و رولپلاک  

متاسفانه مبحث مهار سنگ نما از طرف پیمانکاران و سازندگان ساختمان جدی گرفته نشده و در مواردی دیده می‌شود که از اسکوپ کردن سنگ نما به بهانه‌های مختلف مانند: دستمزد پایین، زمانبر بودن و اینکه این نوع سنگ بدلیل متخلخل بودن نیاز به اسکوپ ندارد و . . .  خودداری می‌کنند. در این موارد به هیچ عنوان نباید ساختمان پایانکار بگیرد تا زمانی که از مهار سنگ‌های نما بعد از نصب اطمینان حاصل شود. 

سقوط سنگ نما بدلیل عدم اجرای نادرست

راهکاری که در نشریه ۷۱۴ برای اسکوپ بعد از نصب سنگ، دیده شده، مهار سطحی یا همان پیچ و رولپلاک است. این مهارها به صورت پیچی بوده و کاربرد اصلی آنها به عنوان تقویت‌کننده برای سنگ‌هایی است که مهار آنها آسیب دیده یا نماهای اجرا شده که در کل فاقد مهار بوده‌اند. در این حالت روی سنگ نما حفره‌هایی ایجاد کرده و توسط پیچ بازشونده (پیچ و رولپلاک) به دیوار پشتیبان مهار می‌شود. نکات مهم: پیچ و رولپلاک حداقل سایز ۶ یا ۷ باشد. در صورتیکه پشت سنگ نما خالی است، محل حفره‌ها را تعویض کنید. 

اسکوپ دندان موشی

در قطعات کوچکتر سنگ که امکان اجرای اسکوپ سیمی به صورت طولی وجود ندارد، می‌توان از این روش برای مهار سنگ‌های نما استفاده کرد. این روش خصوصا در نماهای رومی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اسکوپ سیمی عرضی

مطابق نشریه ۷۱۴ هر ۰.۲ متر مربع از سنگ نما می‌بایست مهار شود. بدین منظور فاصله شیارهای ایجاد شده جهت اجرای اسکوپ باید این مورد را ارضا کند. به طور مثال در سنگ‌های نمای با عرض ۴۰ سانت، می‌بایست هر ۶۰ سانت طول سنگ را مهار کنیم. در بعضی موارد برای تامین این نظر می‌توان سنگ‌های نما را به صورت عرضی اسکوپ کرد.

جزئیات اسکوپ سیمی

1. شیارهای ایجاد شده با زاویه حدودا ۴۵ درجه که طول آن به میزانی است که حداقل میلیمتر تا سطح سنگ نما فاصل داشته باشد. 
2. سیم اسکوپ: قطر ۴ میلیمتر در نمای خارجی و ۲ میلیمتر در نمای داخلی 
3. دُم اسکوپ: سیم اسکوپ در محل اتصال دو سر آن باید به اندازه ۱۵ سانت باقی باشد تا اسکوپ به میزان کافی با ملات پشت آن درگیر شود. 
4. لقمه کمکی: قطعه‌ای از سنگ نما را بین سیم اسکوپ و پشت سنگ قرار می‌دهیم تا مطمئن شویم سیم اسکوپ به صورت کامل داخل ملات نما قرار گرفته و اتصال کافی ایجاد می‌شود.

دلیل استفاده از اسکوپ یا مهار سنگ نما 

مطابق با نشریه ۷۱۴ می‌توان ضرورت اسکوپ سنگ‌های نمای ساختمان را بدین صورت بیان کرد که «نماهای چسبانده شده در مقابل نیروهای خارج از صفحه ضعیف بوده و به منظور تحمل بارهای جانبی مانند زلزله و باد که موجب خارج شدن سنگ نما از دیوار نما و پرتاب شدن آن به سمت خارج از صفحه می‌شوند، می‌بایست مهار (اسکوپ) مناسب به‌کار برده شود». در سیستم نماهای چسبانده شده (veneer wall)، نقش ملات یا ماده چسباننده، تحمل بارهای ثقلی (وزن نما) و نقش اسکوپ یا مهار نیز به عنوان نگهدارنده بوده و نقش باربری نخواهند داشت. 

مزایای استفاده از اسکوپ کششی 

اسکوپ‌های کششی نیز در دسته اسکوپ‌های پیش ساخته قرار گرفته و می‌توان گفت همان اسکوپ پروانه‌ای یا  Z است؛ با این تفاوت که هر دو قطعه اسکوپ مقابل هم توسط یک قطعه پیچ بلند به یکدیگر مهار شده و امکان جدا شدن این قطعات وجود ندارد. این اسکوپ از لحاظ استحکام بسیار عالی بوده؛ اما متاسفانه با توجه به زمانبر بودن اجرای آن، به نسبت اسکوپ پروانه‌ای و  Z در پروژه‌های کمتری استفاده می‌شود. 

تجهیزات مورد نیاز برای شیار زنی جهت اسکوپ نما 

جهت اجرای شیار لازم برای انجام اسکوپ سنگ نما، با توجه به جنس سنگ نما نیاز به صفحه برش سنگ یا گرانیت بر و نیز یک دستگاه فرز برقی و تجهیزات حفاظت فردی مانند عینک و دستکش است.