واقعیت مجازی بسته به دید و کاربرد آن در موارد مختلف تعاریف مختلفی به خود گرفته و به نوعی هرکس با توجه به دید خود آن را تعریف کرده است و از آنجایی که این علم به شخص و یا ارگان خاصی تعلق ندارد نمی توان گفت کدام تعریف دقیق تر و یا کدام تعریف بهتر است. اما در اینجا دو تا از ملموس ترین و معروف ترین تعاریفی که به واقعیت مجازی نسبت داده شده را مرور می کنیم.

تعریف ویکیپدیا: واقعیت مجازی یک محیط شبیه سازی شده توسط کامپیوتر است که می تواند یک موجودیت فیزیکی را در دنیای واقعی و یا در دنیای خیالی (ساخته شده توسط کامپیوتر) شبیه سازی کند.

همانطور این تعریف با وجود معروف بودن ویکیپدیا و داشتن قابلیت اصلاح آن توسط همه، تعریف دقیق و قابل فهمی به نظر نمی رسد. بنابراین برای درک بهتر واقعیت مجازی نیاز به یک تعریف دقیق تر احساس می شود.

سایت vrs.org.uk یک سایت معتبر انگلیسی در زمینه واقعیت مجازی است که این واژه را این گونه تعریف می کند:

واقعیت مجازی اصطلاحی است که برای توصیف محیط سه بعدی تولید شده توسط کامپیوتر به کار می رود که این محیط قابلیت تعامل با کاربر خود (انسان) را دارا است.

بنابراین با توجه به تعریف ارائه شده توسط این سایت متوجه می شویم که واقعیت مجازی یک محیط است، توسط کامپیوتر ساخته می شود، با انسان یا همان کاربر خود در تعامل است.

پس از تعریف واقعیت مجازی این سوال به ذهن می رسد که دلیل به وجود آمدن این موضوع چیست و چرادانشمندان و محققان زیادی را به خود مشغول کرده است؟ دلیل اصلی این موضوع به خواسته دیرینه انسان مبنی کنار زدن مرزهای محدودیت های زمان و مکان وهمینطور داشتن قابلیت انجام کارهای خارق العاده است. ذهن انسان و قدرت تخیل او همواره فراتر ازمحدودیت های دنیای واقعی بوده و انسان در ذهن خود کارهایی را انجام می دهد که در دنیای واقعی امکان ناپذیر بوده است. واقعیت مجازی در واقع تبلور ذهن انسان در محیط شبیه سازی شده است و در مرز بین تصورات و واقعیات قرار می گیرد. همین موضوع باعث نزدیک شدن تصورات به دنیای واقعی می شود و انگیزه اصلی جلو رفتن دانشمندان و محققان را در این عرصه فراهم می کند.

برخی کاربردهای واقعیت‌ مجازی

الف) آموزش و تمرین

 استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی در تمرین دادن انسان باعث می‌شود که وقتی کاربر متصل به دنیای مجازی می‌شود بتواند به صورت طبیعی و کاملا واقعی مهارت خود را افزایش دهد بدون اینکه اگر در تمرین شکست بخورد در محیط اطراف خود تاثیر داشته باشد.

ب) میراث و باستان شناسی

یکی دیگر از کاربرد های واقعیت مجازی در موزه و نشان دادن باستان شناسی است. برای اولین بار در سال ۱۹۹۴ از  واقعیت مجازی استفاده شد. برای بهتر نمایش نشان دادن یکی از آثار باستانی انگلستان بهنام دودلی (دژ) بود. میهمانان که مجهز به هدست واقعیت مجازی بودند به صورت سه بعدی امکان قدم زدن در این دژ را داشتند. در حقیقت میتوان از واقعیت مجازی در میراث فرهنگی به عنوان یک ابزار تفریحی استفاده کرد.

ج) طراحی و معماری

 بسیاری از شرکت‌های بزرگ در زمینه طراحی ساختمان و معماری با ارائه خدماتی برای مهندسین خود این امکان را فراهم کرده‌اند تا آن‌ها بتوانند مدل‌های سه بعدی از ایده‌های خود را با استفاده از  واقعیت مجازی به مشتریان نمایش دهند.

توسعه دهندگانی مانند IrisVR که در قسمت طراحی و معماری، نرم افزارها و سخت افزارهای مرتبط با واقعیت مجازی را ارتقا می‌دهند تا کاربران بدون نیاز به انجام کارهای و عملیات پیچیده طراحی خود را در حالت واقعیت مجازی انجام دهند.

واقعیت مجازی مزایای بسیار خوبی برای معماران به همراه دارد به این صورت که مهندسین قبل از ساختن طراحی خود می‌توانند اشکالات سازه خود را یافته و سازه را بهبود ببخشند. یکی دیگر از مزایای واقعیت مجازی در طراحی و معماری این است که معمار می‌تواند طراحی خود را با استفاده از این تکنولوژی به عموم و مشتریان نشان دهند.

همچنین در سال ۲۰۱۰ برای اولین بار از واقعیت مجازی برای طراحی شهرها به کار گرفته شد. در این تکنولوژی معمار میتواند مکان‌های سازه های خود را هرطور که باشد طراحی کند.