انتخاب برگه

واحد‌های اندازه‌گیری در ایران باستان

خرداد ۲۴, ۱۳۹۵ | آموزشی | ۱۰ دیدگاه ها

پر کاربرد ترین واحدهای اندازه گیری در ایران باستان عبارت بودند از:

علت اینکه چند نام دارد این است که در ادوار مختلف و با زبان های مختلف به کار رفته است و علت تخمین نیز آنست که این مقیاس‌ها، بر مبنای طول دست و یا گام‌های افراد بوده که در افراد مختلف با اندام‌های متفاوت از هم، متغیر بوده است. ولی به طور کلی تفاوت یک یا دو سانتی دارند نه بیشتر.

یک ذرع و یا یک گز: ۱۰۴ تا ۱۱۰ سانتی متر که هر ۲ ذراع یا ارج برابر بوده با یک ذرع

یک ارش یا ارج و یا ذراع: ۵۲ الی ۵۵ سانتی متر که هر ۲ ذراع برابر بوده با یک گز . قابل توجه آنکه اکثر سازه های سنگی هخامنشیان ، با این مقیاس است.

یک چارک: برابر با یک چهارم گز که ۲۶ سانتی متر می شده ( حدودا ) است ولی کاربرد چارک در تمامی اوزان و طول ها ، به عنوان یک چهارم به کار می رفته است به عنوان مثال یک چارک جریب یا یک چارک من تبریز

یک گره: برابر با ۵/۵ الی ۵/۶ سانتی متر

یک بهر: برابر بوده است با نیم گره ، معادل ۲/۷ الی ۲/۸ سانتی متر

یک وجب: که نیاز به توضیح نیست این مقیاس به صورت عرفی بوده و مقیاسی رسمی نبوده است

یک بند: یک بند انگشت

یک واحد طول که اخیرا باستان شناسان کشف نموده اند و هنوز نامی برای آن نیافته اند نیز وجود داشته که ۳ میلی متر کنونی بوده و می توان گفت که یک دهم بهر، معادل دو میلیمتر و هشت دهم میلیمتر، مهمترین و کاربردی ترین مقیاس اندازه گیری در ایران باستان بوده است.

یک فرسخ: معادل ۶۰۰۰ ذرع بوده است

چند مقیاس هم برای اندازه گیری سطوح وجود داشته که آنرا نیز بدین ترتیب شرح خواهیم داد:

یک جریب: (این واحد سطح از آرامیان به ساسانیان وارد شد و بعد از حمله و غصب ایران توسط اعراب بادیه نشین، وارد فرهنگ اعراب شد) هر جریب برابر است با زمینی به طول ۶۰ ذزاع و عرض ۶۰ ذراع ، که می شده ۳۶۰۰ ذراع. از آنجا که هر ذراع ۵۵ سانتی متر بوده حدودا می شده ۳۳ متر در ۳۳ متر.

با این حساب می توان گفت هر یک جریب برابر است با زمینی به مساحت تقریبی ۱۰۰۰ متر مربع ولی در برخی اسناد تا ۱۱۰۰ متر نیز لحاظ می شده است

یک قصبه: هر یک قصبه، زمینی به مساحت یکصد متر مربع را شامل می‌شده است یعنی هر جریب برابر بوده است با ۱۰ قصبه.

مهمترین این واحدها در طول، گز و ارش بوده و در سطح نیز واحد پر کاربرد آن، جریب بوده است.

واحدهای دیگری نیز به کار می رفته مانند قفیز و کیل و عشیر و… که به محتوای مباحث دفینه یابان مرتبط نیست به همین دلیل از ذکر آن خودداری شده است

نمادهایی که بر مقابر موجود است معمولا با ضریب ۱۰۰ برابر و یا ۱۰ برابر رمز گشایی می‌شوند. برای مثال مسیر کاوش تندیس برخی از شترهای یک ذرعی را، یکصد ذرع رمز گشایی می‌کنند. یا برخی از جوغن‌های یک گره‌ای را ده گره، رمز گشایی می‌کنند. بنابر این بهتر است که این مقیاس‌ها را کاوشگران بدانند.

۱۰ دیدگاه ها

  1. فاطمه زهرا

    لطفا ابزار های اندازه گیری در زمان قدیم رو هم بذارید…

    پاسخ
    • رها

      شما میتونی ابزار رو جدا سرچ کنی

      پاسخ
  2. کوخا

    درود دوستان.پرکاربردترین ،باز هم اکید تکرار میکنم پرکاربردترین واحد طول جهت دفینه در باستان در ایران ارش یا ارج،ذرع بوده و هیچوقت در سندها یا نسخ مثلا گفته نشید یک ذراع بکاوید جای این گفته دو ذرع بکاوی و هذا الی قس.موفق باشید

    پاسخ
  3. Iman

    پنج پیمانه بذر افشان چند متر مربع است

    پاسخ
  4. علی

    یک گرا که در دهات های اطراف اصفهان کاربرد دارد چند متر است

    پاسخ
    • علی

      ۲۰ متر

      پاسخ
  5. رضا

    خیلی خوبه

    پاسخ
  6. مجید

    سلام .هر من چند متره.من ابی و من دیمی تفاوت داره؟چقدر؟

    پاسخ
  7. نیما

    با سلام متراژهای افقی برای تونل‌ها و زاغه ها زراع بکار میبردن

    پاسخ
  8. بهمن

    سلام ضمن تشکر لطفا در مورد واحد اندازه گیری بنام (ضرب) توضیح دهید.

    پاسخ

یک دیدگاه بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *