معماری بازارهای اسلامی و فضاهای بازار

بررسی معماری بازار های مختلف یکی از مهمترین تحقیق های دانشجویان معماری می باشد. البته در خصوص این موضوع مطالب متعددی منتشر شده و در دسترس قرار دارد و در این بخش نیز سعی شده اطلاعات ارزشمندی را در خصوص معماری بازارهای ایرانی اسلامی برای شما ارائه کنیم. ضمن اینکه در انتهای این مطلب یک منبع جامع برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص معماری بازار را معرفی کرده ایم و می توانید از آن برای افزایش اطلاعات خود استفاده کنید.

بازار به مرکز اصلی بازرگانی شهر یا روستا گفته می شود. این نوع بازارها در شهرهای زیادی از آسیا، آفریقا و بخش هایی از اروپا گسترش یافته است.

واژه بازار از پارسی میانه وازار و از پارسی باستانی واچار سرچشمه می گیرد و تقریبا در هر زبانی که این نوع بازار در آن رایج باشد به همین شکل کاربرد دارد.

بازار اصطلاحا عبارت است از محدوده ای مشخص که به عنوان مرکز خرید و فروش اجناس مختلف و مورد نیاز جامعه از آن استفاده می شود. آنچه که امروزه پاساژ یا مرکز خرید نامیده می شود، در حقیقت شکل تغییر یافته و در حال گذار از بازار سنتی به مدرن است.

معماری بازار

بازار در بافت شهر، استخوان بندی اصلی شهر را تشکیل می دهد. مسقف بودن بازار یکی از خصوصیات بارز آن به حساب می آید که بر اساس حکمت و دلایلی خاص، این گونه ساخته می شدند. بازارهای مسقف ضمن مصون نگه داشتن مردم از شرایط نامساعد جوی، امنیت در بازار را نیز تامین می کردند. مصالح اصلی به کار رفته در بازار آجر و چوب بوده است. استفاده از پوشش های گنبدی با هندسه و نقوش زیبای گچبری، کاشیکاری و آجرکاری نیز در برخی از بازارها دیده می شود.

بازارها از گذشته تا کنون جزو مهمترین عناصر شهری محسوب می شوند. هرچند که بازارها تغییرات زیادی داشته اند و از فرم بازار های سنتی به بازارهای مدرن تغییر کرده اند اما همچنان جایگاه ویژه ای در شهرها دارند.

تاریخچه بازار

بازار سابقه چند هزار ساله در تمدن ایران و جهان دارد. ازهمان هنگام که انسان موفق به تولید محصول بیشتر از نیاز خود گردید و به فکر مبادله آن با دیگر محصولات و تولیدات مورد نیاز افتاد، مراحل شکل گیری بازار آغاز شد.

بر پایه اطلاعات موجود در منابع تاریخی، از اواخر قرن اول هجری به بعد در بسیاری از شهرهای جدید و کمابیش همه شهرهای قدیمی، بازارهایی دائمی با فضاهای ساخته شده وجود داشت. در این نوع بازارها، هر صنف در بخشی از راسته اصلی یا در یکی از راسته های فرعی جای داشت و هر نوع کالا در محلی معین عرضه می شد. البتـه پیشینه راستـه های تخصصی در بازار و استقرار پیشه وران هر صنف در کنار یکدیگر به پیش از اسلام می رسد.

از قرن سوم هجری به بعد، به تدریج و با روی کار آمدن حکومتهای ایرانی و محلی، فعالیتهای اقتصادی و در پی آن توسعه و عمران شهری به صورت قابل ملاحظه ای رونق یافت. در منابع تاریخی مربوط به قرون چهارم تا ششم هجری مطالب فراوانی درباره افزایش تولید انواع صنایع دستی در شهرها و حتی برخی روستاهای بزرگ و صادرات آن به شهرهای کشورهای دیگر وجود دارد. بازارهای شهرهای بزرگ در این دوره بسیار توسعه یافتند.

بازارها در شهرهای قدیم معمولا در ارتباط با راههای ارتباطی و دروازه اصلی شهر، مسجد جامع و میدان اصلی شهر شکل گرفته و به تدریج گسترش می یافت. با گسترش بازار نیازهای جدیدی به وجود می آمد که منجر به پیدایش فضاها و بناهای وابسته ای در مجموعه بازار می گردید، از جمله خان، تیمچه، خانبارها، ضرابخانه، کارگاه های تولیدی و خدماتی و بناهای عمومی شامل مسجد، حسینیه، آب انبار، حمام و قهوه خانه .

بازار در دوران اسلامی

شهر نشینی در دوران اسلامی گسترش یافت و بسیاری از شهرها فضایی باز برای کسب و کار در نظر گرفتند که فروشندگان به آنجا رفته و بساط خود را در هرجایی که می یافتند پهن می کردند و تا هنگام شب در آنجا بودند.

به تدریج و با گسترش یافتن این شهرها کم کم فضاهایی بصورت دکان های ساخته شده در بازارها احداث شد و بازارهای دائمی شکل گرفتند.

با توجه به آب و هوای ایران، ساخت بازار های سرپوشیده به صورتی که امروزه شاهدیم، راه حل بسیار شایسته ای برای ایجاد محیط مناسب جهت داد و ستد و همچنین فراهم ساختن آسودگی خاطر برای خریدار و فروشنده بوده و از طرف دیگر تأمین امنیت، کنترل و نظارت بر این بازار ها به راحتی صورت گرفته است.

تحلیل بازار

هسته ابتدایی بیشتر بازارها در حوالی دروازه مهم شهر تشکیل شده و در امتداد مسیرهای اصلی گسترش و ادامه می یافت.

شکل گیری بازار و نحوه توسعه و ساماندهی فضاها، به کارکرد و رشد اقتصادی و در بعضی مواقع سیاسی آن بستگی داشته است. تعامل بین عناصر بازار همواره به پویایی بازار کمک می کند. عناصری چون راسته اصلی، راسته های فرعی، دالان، چهارسو (چهار سوق)، میدان و جلوخان را از فضاهای ارتباطی بازار به شمار می آیند. اغلب بازارهای ایران به صورت خطی که در امتداد مهمترین معبر شهری شکل می گرفته است و با اهمیت ترین مسیر با حجره های اطرافش، راسته اصلی بازار قلمداد می شوند و در امتداد راسته اصلی، اصناف و مشاغل معتبر قرار می گرفتند.

معرفی بازارهای مشهور با معماری ایرانی

البته در همه شهرهای ایران، می توانید بازارهای سنتی را پیدا کنید که قدمت زیادی دارند. معماری بازار های ایرانی با زیبایی منحصر به‌ فرد، الگوی بسیاری از بازارهای جهان بوده است. در این بخش ۷ مورد از بازارهای مشهور با معماری ایرانی را بصورت مختصر بررسی می کنیم. البته می توانید اطلاعات کاملتری را در مورد معماری بازارهای ایرانی در سایت درآمد برتر کسب کنید.

معماری بازار بزرگ تبریز

وقتی از بازارهای ایرانی صحبت می‌کنیم، بازار بزرگ تبریز اولین جایی است که باید به یاد بیاوریم. بهترین و معروفترین بازار ایران، در تبریز قرار گرفته است و به عنوان بزرگترین بازار سرپوشیده جهان شناخته می شود. مساحت بازار تبریز حدود یک کیلومتر مربع است که دارای ۱۱ دالان، ۲۰ راسته، ۲۵ تیمچه، ۳۵ سرا و ۶۵۰۰ حجره است. قدمت بنای فعلی بازار تبریز به اوایل دوره قاجار می رسد.

معماری بازار قیصریه اصفهان

قیصریه معروفترین بازار اصفهان است که در میدان نقش جهان واقع شده است این بازار با نام بازار سلطانی نیز شناخته می شود. ساختار بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده که طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازه‌های اصناف گوناگون در کنار هم مستقر بوده اند.

در سردر ورودی بازار قیصریه بقایای کاشی‌کاری زیبایی از نماد برج قوس آسمان وجود دارد به این دلیل که در گذشته مردم اصفهان اعتقاد داشتند که بنای شهر در این برج گذاشته شده است. بازار قیصریه به مسجد جامع می رسد اما در انتها به بازار عربها ختم می شود.

معماری بازار کاشان

بازار سنتی کاشان، از جمله زیباترین بازارهای ایران است. معماری زیبای این بازار و وجود کارونسرا و بناهای زیبا در امتداد آن، باعث شده است تا این صفت به بازار کاشان داده شود. قدمت بازار کاشان هم مانند اکثر بازارهای سنتی ایران به دوره صفوی می‌رسد. هرچند اوج خرید و فروش و فعالیت در بازار کاشان، از دوره قاجاریه و رونق تجارت بوده است.

ویژگی مهم بازار کاشان، قرارگیری آن در منطقه پررفت و آمد و تاریخی است. بناهای معروفی مانند خانه بروجردی ها در اطراف بازار کاشان قرار گرفته‌اند. بازار کاشان بازاری مسقف است که طول راسته اصلی آن تقریبا سه کیلومتر می باشد و آثار تاریخی فراوانی در داخل خود دارد.

معماری بازار خان یزد

معروفترین بازار تاریخی یزد، بازار خان است. این بازار که قدمت آن به دوره افشاریه می رسد، در واقع طویلترین بازار یزد هم هست. بازار خان یزد یکی از بازارهای سرپوشیده تاریخی و پراهمیت ایران است که همانند سایر بازارهای ایرانی از معماری ویژه‌ای بهره می‌برد.

بازار خان یزد مشتمل بر دو بخش متقاطع شمالی-جنوبی و شرقی-غربی است. بازار خان یزد در مجموع ۲۷۴ متر طول دارد که آن را به کوچک‌ترین بازار ایرانی بدل می‌سازد.

معماری بازار اراک

با اینکه بازار سنتی اراک شهرت زیادی ندارد اما از متفاوتترین بازارهای سنتی ایران است. این بازار که تاریخی به قدمت شهر اراک دارد، در واقع استراتژیکترین محل شهر بوده‌ است. بازار اراک در قرن سیزدهم هجری قمری احداث شد. بنای آن به صورتی بود که بتوان از همه دروازه های شهر وارد آن شد و دقیقا چارسوق بازار، میدان مرکزی شهر باشد. معماری بازار اراک هم از زیباترین معماری های بازار ایران است.

معماری بازار قزوین

شاید برایتان جالب باشد که بدانید بازار قزوین از قدیمیترین بازارهای ایران است. قدمت بازار سنتی قزوین به حدود هزار سال پیش می رسد. البته بنای فعلی بازار قزوین در دوره صفویه و قاجاریه تکمیل شد. بعد از انتخاب قزوین به عنوان پایتخت ایران در دوره صفوی، میدان بزرگی در قزوین بنا شد که تبدیل به بستر اصلی بازار آن شد. این میدان بعدتر به الگویی برای احداث میدان نقش جهان تبدیل شد. البته دیگر از آن میدان خبری نیست اما بازار قزوین، با معماری زیبای ایرانی اسلامی خود، پس از گذشت قرنها همچنان زیبا و پابرجاست.

معماری بازار کرمانشاه

قدمت بازار کرمانشاه به حدود ۱۵۰ سال پیش می رسد یعنی زمانی که در دوره قاجار گمرک غرب در این شهرستان ایجاد شد. امروزه به بازار سنتی کرمانشاه که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد، تاریکه بازار می‌گویند. بازار سنتی کرمانشاه، در کنار مسجد تاریخی عمادالدوله و حمام شهباز خان قرار دارد.

بازار کرمانشاه دارای ۱۸ راسته است از جمله این راسته ها می توان به زرگرها، تاریکه بازار (ادویه فروشیها)، آهنگرها، مسگرها، بنکدارها، بزازخانه و توپخانه اشاره کرد. این بازار دارای چهارسوق ها و ورودی های زیبا است که نشانگر دید زیبای معماران عصرهای گذشته و فرهنگ غنی این منطقه می باشد.

در ایران بازارهای سنتی بسیاری هستند که با معماری جذاب خودشان، تاریخچه شهرهای مختلف را نشان می دهند و فرهنگ و رسوم گذشتگان را به نمایش می گذارند.

اگر مایلید که اطلاعات بیشتری را در خصوص بازار کسب کنید، می توانید عبارت معماری بازار را در سایت درآمد برتر (daramadebartar.ir) جستجو کنید و اطلاعات کاملی در خصوص بیش از ۲۸ بازار مشهور ایران را دریافت کنید.

توجه: این مطلب یک رپورتاژ آگهی (تبلیغات) بوده و سایت سازه پلاس هیچگونه نظر و مسئولیتی ندارد. در صورت نیاز به لینک‌های داخل متن مراجعه فرمایید.