در کشور هر سال چند میلیون پرونده وجود دارد که نیاز به رای  و نظر کارشناسی دارد. کارشناس رسمی در مورد هر پرونده به بررسی ابعاد گوناگون آن و انجام انواع تحقیقات لازم می پردازد و با کسب اطلاعات لازم، تمامی ابهامات موجود در پرونده را برای قاضی رفع نموده و در صدور رای به او کمک می کند. 

بنابراین کارشناس رسمی باید در حوزه کاری اش، فردی متخصص و حرفه ای باشد زیرا نظر کارشناس رسمی  در رای صادرشده توسط قاضی در هر پرونده بسیار موثر است. البته داشتن تجربه کاری نیز بسیار مهم است به همین دلیل یکی از شرایط جذب کارشناسان رسمی این است که باید حداقل ۵ سال سابقه کاری تخصصی داشته باشند.

در واقع می توان گفت کارشناس رسمی یک شغل نیست بلکه یک تخصص و حرفه است که در موارد لازم در پرونده های مختلف از آن استفاده می شود. بنابراین بسیاری از متخصصان و شاغلین کشورمی توانند در کنار شغلی که دارند، با دریافت پروانه کارشناس رسمی دادگستری، در صورت ارجاع پرونده قضایی به آنها، کار کارشناس رسمی را نیز انجام دهند.

فعالیت اصلی و عمده کارشناس رسمی در قوه قضائیه است ولی با توجه روند خصوصی سازی در کشور، بخش هایی مانند قوه مجریه و دستگاه و سازمان های مختلف در صورت نیاز می توانند از نظرات این کارشناسان استفاده کنند و نظرات این کارشناسان رسمی مورد تایید سازمان بازرسی و دیوان محاسبات است.

گروه های تخصصی کارشناس رسمی در۱۱ دسته طبقه بندی شده اند که هر کدام رشته های تحصیلی خاصی را در بر می گیرند. این گروه ها عبارتند از : منابع آب و معادن، ارزشیابی اموال منقول، امور پزشکی و غذایی، امور مالی، امور وسائط نقلیه، راه و ساختمان و نقشه برداری، صنعت و فن، فنون هنری، کشاورزی و منابع طبیعی، خدمات اداری و عمومی، ایمنی و حوادث.

البته قابل ذکر است که در هر دوره از آزمون کارشناس رسمی دادگستری، بنا بر نیاز موجود، از برخی از این رشته ها و به تعداد محدود، کارشناس رسمی جذب می شود. ظرفیت پذیرش در هر رشته و محل براساس نیاز دادگاه‌ها و محاکم قضایی آن حوزه  تعیین می‌شود.

برای دریافت پروانه کارشناس رسمی باید در آزمون کارشناس رسمی دادگستری شرکت کرد. این آزمون توسط کانون کارشناسان رسمی دادگستری یا مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان برگزار می شود. شرایط عمومی و اختصاصی لازم برای شرکت در این آزمون در اطلاعیه های مربوط به آن اعلام می گردد 

طبق قوانین موجود، سوالات باید از منابع دانشگاهی طرح شوند. سطح سوالات در سطح دوره کارشناسی یا لیسانس می باشد و بیشتر جنبه کاربردی دارند که متقاضی باید با توجه به دانش تخصصی و تجربه کاری خود بتواند به آنها پاسخ دهد.

سوالات هر رشته با توجه به نوع کاری که کارشناس رسمی انجام خواهد داد طرح شده و امکان دارد تستی یا تشریحی یا ترکیبی از هر دو باشد. البته بررسی آزمون های کارشناس رسمی سال های قبل نشان می دهد در اکثر رشته ها به خصوص رشته های پر متقاضی، آزمون تستی برگزار شده است.

مواد امتحانی برای هر رشته کارشناس رسمی دروس تخصصی مربوط به رشته مورد تقاضا و قوانین و مقررات مربوط به کارشناسی می باشد. از آنجا که منابع خاصی برای مطالعه اعلام نمی گردد، یکی از بهترین منابع برای آمادگی آزمون کارشناس رسمی، مطالعه و بررسی سوالات آزمون های سال های قبل است.

برای دریافت پروانه کارشناس رسمی باید مراحل مختلفی طی شود که آزمون کتبی اولین مرحله آن است. قبول شدگان در آزمون کارشناس رسمی، باید مرحله مصاحبه شفاهی و گزینش را هم بگذرانند تا به طور قطعی پذیرفته شوند. پس از آن با گذراندن دوره های عملی و کارآموزی، می توانند پروانه کار خود را به طور رسمی دریافت کنند.