موزه
بی شک وجود موزه به عنوان یک نهاد فرهنگی در اجتماع بسیار ضروری است فرهنگ هر جامعه یک مفهوم کلی است و تمامی ارزش‌ها و یافته‌های معنوی مردمان آن جامعه را در بر می‌گیرد.
پس فرهنگ. میراث هر قومی است که از پیشینیان بر گرفته شده و در آن تغییراتی داده شده و به نسل‌های بعد انتقال یافته است. فرهنگها و تمدن‌ها مانند انسان سه مرحله تکامل دارند:
زاده می‌شوند، کودکی و نوجوانی دارند. کمال می‌یابند و به پیری می‌رسند و بالاخره از میان می‌روند. خاصیت فرهنگها و تمدنهای پویا و لازم می‌بیند از فرهنگهای دیگر می‌گیرد و آنچه را زائد می‌داند فرو می‌نهد و دور می‌ریزد.
سخنانی از ماریوبوتا در ایران:
اولین تلاش من در طراحی و کار روی پروژه؛ فهم موضوع است مثلاً وقتی موضوع؛ موزه باشد اول از خودم می‌پرسم: «موزه امروز چیست؟» برای من موزه نهادی است با خصلت معنوی نیرومند.
مردم به موزه می‌روند تا در آن از هنرمندان و آثار هنری سوال کنند. بنابراین مسأله معنویت در آن مطرح است معنویتی که در پس شکلهای زیبایی شناسی است. در
واقع در پشت این شکلهای زیبایی شناسی یک تنش اخلاقی است که باید منتقل شود. برای من موزه امروز همان عملکرد کلیسای جامع باستان را دارد البته به عنوان کلیسای جامع غیر مذهبی جهان معاصر …
چنین باز اندیشی در درون موزه دو قهرمان را ایجاد می‌کند قهرمان اول بازدید کننده است و دومی اثر هنری که باید در موزه به سخن در آید پس من هم فضا را با این دیدگاه به دو فصل تقسیم می‌کنم:
1) فضایی که بازدید کننده در آن حرکت می‌کند.
2) فضای ملایمی که اثر هنری در آن قرار می‌گیرد. (و در آن نباید اثر هنری تحت تأثیر معماری قرار گیرد.)
در مرحله بعدی در حالی که هنوز هیچ خطی نکشیده‌ام سعی می‌کنم در خود محل سئوال را جستجو کنم. زمین و وضعیت آن به خوبی به ما پاسخ می‌دهند. من از زمین می‌پرسم که دوست دارد چه بشود؟ پس از آن رابطه با زمین برای من مفهوم پیدا می‌کند نه شکل معماری. و آنچه که برای من مهم است رابطه و پیوند معماری با محیط است نه شکل معماری.
1ـ تعریف موزه:
تا کنون هیچ تعریف تئوری جامعی برای این که مشخص کند موزه چگونه مکانی است ابراز نگردیده است، البته این بدان معنا نیست که هیچ درک صحیحی از اینکه موزه چیست وجود نداشته باشد زیرا موزه‌هایی که ساخته شده‌اند و طرحهایی که بوسیله طراحان مختلف عرضه گشته‌اند هر کدام خود گویای این مطلب است که موزه بدون تعریف خاصی بتواند بطورجامع درموردکلیه موزه‌ها صادق باشد می‌تواند بوجود آید و هر موزه‌ای شکل خاص خود را یافته و در دسترس عموم قرار گیرد.
۱ .۱ـ تعریف لغوی موزه:این واژه که زبان لاتین و از کلمه موزن بوده و به معنی مجلس فرشتگان الهام‌فصل، مشتق شده است، توسط “گیوم” و در واژه‌نامه‌اش به نام، فرهنگ یونانی لاتین، به عنوان مکانی وقف شده به فرشتگان الهام‌فصل و مطالعه که در آن آدمی به مقوله‌های اصیل می‌پردازد تعریف گشته است.
تعریف موزه از فرهنگ لغت عمید: مجموعه اثار باستانی، عمارتی
که آثار باستانی در آنجا نگهداری یا به معرض نمایش گذارده می‌شود. در یونان قدیم نام محلی بوده که در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می‌پرداختند و نیز نام تپه‌ای بوده در آتن که در انجا عبادتگاه و محل مخصوصی برای چندین تن از خدایتان خود ساخته بودند.
مبدأ اسم موزه در یونان قدیم از روی معبدی که به میوزها مختص بود، بوجود آمده است و میوزها عبارت از دختران ژوپیتر بوده‌اند که خدایان الهام‌فصل علم و ادبیات و هنر و موسیقی و حجاری محسوب می شده‌اند.تاریخ میوزها یا پریان الهام‌فصل شعر و هنر جای بس مهمی را در میتولوژی یونان اشغال کرده است و داستانهای آن همیشه برای نویسندگان منبع الهام بوده است. بدین جهت در تاریخ رب النوع‌های یونان و همچنین در تاریخ هنر و ادبیات جهان موزه‌های نه‌گانه اساطیر یونان اهمیت و مقامی خاص دارند.
برای این کلمه، نمی‌توان معادل مناسبی در زبان پارسی پیدا نمود زیرا “میوز ” در افسانه خدایان یونان خدای کوچکی است که وظیفه‌اش الهام فصلیدن به شاعر و هنرمند است.
بنابراین مبداء لغت موزه بطورکلی از یونان بوده و از نام میوزها اقتباس شده است. همچنین به معبدی که روی تپه کوچکی در آتن به نام موزه ساخته شده بود اطلاق می‌گردید.
بعدها این اسم را روی معابد دیگر که به عنوان ادبیات علوم و هنر و بنام نه‌دختر ژوپیتر (خدایان) ساخته شده گذارده‌اند.
تعاریف فوق منشأ پیدایش لغت موزه را روشن می‌سازد. شکل‌گیری سازمانی به نام موزه با اهداف یاد شده آن تقریباً از قرن ۱۴ و ۱۵ میلادی آغاز گردیده است.
اطلاق لفظ موزه به سازمانی که وظیفه‌اش نگهداری از اشیاء دارای ارزشهای فرهنگی میباشد پس از تشکیل اجلاس F. N. C در فرانسه به سال ۱۷۹۲ میلادی صورت گرفته و از آن زمان به بعد جنبه عمومی یافته است.
۱٫ ۱ تعریف اصطلاحی موزه: موزه محل غیر انتفاعی است که اهداف آموزشی داشته و بوسیله جمعی متخصص اداره می‌شود. از جمله وظایف اصلی هر موزه جمع‌اوری و نگهداری آثار است.
هدف اولیه از پیدایش موزه‌ها به مفهوم نوین و به روش شناخته شده امروزی ایجاد مکانهایی برای نگهداری اموال شخصی و یا ثروتهای صرفاً ملی بوده است.
اشتیاق به گردآوری اشیاء زیبا، گرانبها و کمیاب و یا صرفاً غریب امری است که ریشه در نهاد و سرشت آدمی داشته و دارد.
همه تمدن‌ها از ابتدایی ترین تا پیشرفته‌ترین آنها در تمایل به گردآوری اشتراک داشته‌اند.
از ارضای بنیادی غریزی گردآوری در طی زمان به استفاده از مجموعه آثار در جهت برآوردن نیازها به مطالعه می‌رسیم.
موزه‌ها به عنوان مؤسساتی در جوامع نوین وظیفه دارند اشیائی را که به لحاظ ارزش فرهنگی‌شان گرامی داشته می‌شوند را نگهداری نموده و تا سر حد امکان از ویرانی و زوال مصون بدارند و در قال اینگونه اشیاء همان نقشی را بر عهده دارند که کتابخانه‌ها در برابر کتب و بایگانی‌ها در قبال اسناد رسمی ایفا می‌کنند.
جوامع این اشیاء را نه به انگیزه احتکار بلکه به منظور بهره‌گیری از آنها محفوظ می‌دارند.
موزه‌ها به وجهی سازمان یافته‌اند که از گنجینه‌هایشان در جهت اهداف فرهنگی استفاده شود.
به دیگر سخن موزه‌ها از خلال ارزشهایی که آنها را فرا می‌گیرند و به صور مرتبی بیان می‌دارند منظری عینی از جهان سه بعدی را در ذهن بازدیدکنندگان خود متبادر می‌سازند و به آنان امکان می‌دهند که روح نافذ خویش را در مورد میراث خود بکار بسته و از این راه به کنجکاوی خود میدان عمل دهند
هدف نمایش:
ایجاد تسهیل تماس مستقیم بین فرد و شیء است، خواه فرد یک کودک دبستانی باشد یا یک بزرگسال و خواه شیء نمونه‌ای متعلق به
علوم طبیعی و یا یک متنوع عرضه شده در تالار تاریخچه علوم و فنون باشد و یا یک اثر هنری، لذا باید در نظر داشت که:
* اولا: موزه وسیله نمایش اشیاء است، نه اشیاء وسیله نمایش موزه.
* ثانیاً : آنچه مسلم است موزه تنها وسیله ارتباط عینی نیست، بلکه هدف اساسی آن القاء تأثیر فرهنگی و هنری و ایجاد رابطه بصری از طریق برخورد مستقیم با اشیائ دوبعدی به صورت رویارویی یک جهت با اشیاء سه بعدی از راه برخورد چند جهت است.
از این رو موزه نقشهای اجتماعی متعددی را ایفا نموده است، از قبیل ارائه بازتابی از قدرت دولت یا مذهب ارائه میدان گسترده‌ای در جهت پژوهش دانشگاهیان و محققین منفرد، ارائه تصویری از علائق متنوع قشرهای فرهیخته جامعه، ارائه نمادی از ثروت و پایگاه اجتماعی گرد آورنده‌ها و …… و ارائه یک بنیاد فرهنگی در تجلیل از یک شهر یا کشور.
موزه حتی نقش مهمتری را ایفا نموده و قادر است با بیدار کردن روح خلاقی که در هر یک از ما نهفته است توان هنری و قصد فکری ما را برانگیزاند.
از این رو نخستین وظیفه هر موزه‌ای مشخص ساختن جامعه مخاطب خویش و در یافتن نیازهای آن، اعم از کلی و جزئی است و با مستند قرار دادن طبقات اجتماعی، اقلیت ها و سطح فکری آحاد این جامعه برنامه هر موزه‌ای با ملاحظه گسترده و دیدگاه مجموعه‌هایش تبیین گردیده و دامنه فعالیت‌ها و توانائی های مالی جامعه مزبور می‌تواند در راستای تحقق اهداف و برنامه‌های فوق تأثیر شگرفی داشته باشد.
موزه برای آن که بتواند از عهده ایفای نقش اجتماعی، آموزشی و فرهنگی خود برآید نمی‌بایستی صرفاً به گردآوری بپردازد بلکه باید سلامت میراثی را که در اختیارش نهاده شده را تأمین نماید.
از همین روست که وظیفه نگهداری که از وظایف دیرینه موزه‌هاست بسیار اهمیت می‌یابد.
اکنون تمایزی بین نگهداری و مرمت پدید آمده است، نگهداری عبارت است از توجهی که صرف مجموعه‌ها بطورکلی می‌شود تا از علل سه‌گانه خرابی محیطی (حرارت، رطوبت، آلودگی هوا، نور و …) درونی (عمل بیولوژیکی، فیزیکی، شیمیایی یا مکانیکی درون خود شیء) و انسانی (تماس با دست، حمل و نقل و غیره) مصون بماند.
و مرمت عبارت است از کار تعمیر و بازسازی و این کاری است که به چیره‌دستی و دانش کافی نیازمند است.از دیگر سو پژوهشگران را باید گروه مهمی از مراجعین به موزه‌ها برشمرد، چرا که هر موزه‌ای می‌بایست فعالیتهای خود را به مطالعه عمیق مجموعه‌هایش مبتنی سازد. از این رو پژوهش، خواه بوسیله کارکنان علمی خود موزه انجام شود، خواه بوسیله پژوهشگران غیر عضو موزه که از منابع مستند آن استفاده می‌کنند فصلی جدا نشدنی از زندگی موزه را تشکیل می‌دهد.
از این رو منابع می‌باید به صورتی عرضه شوند که پاسخگوی نیازها باشند، نخستین ضرورت این است که کتابچه‌های راهنما و کاتالوگ‌های مجموعه‌ها تا حد امکان کامل باشند.
بنابراین موزه‌ها علاوه بر مستند ساختن مجموعه‌های خویش می‌باید برای کارکنان خود پژوهشگران مستقل تسهیلات مکملی فراهم نمایند، از قبیل: تالار مطالعه، دسترسی به مخازن کتابخانه، آرشیو و احیاناص همانطور که در ممالک در حال توسعه متداول است پیش بینی‌هایی در جهت اسکان دیدار کنندگان بیگانه.
امروزه گسترش روزافزون رسالت‌های اجتماعی و علمی موزه دربر گیرنده تنش‌های درونی در قالب مؤسسه مزبور و کارکنان آن میباشد، در حالی که در گذشته موزه عبارت از یک پرستگاه یا یک خزانه آثار و اشیائی به منظور استفاده یک اقلیت خاص بود.
لیکن اکنون باید پاسخگوی نیازهای متضاد باشد، باید آموزش بدهد، وسائل تفریح و انبساط خاطر را فراهم سازد و در جهت گسترش دانش تلاش نماید
موزه‌های پویا که تعدادشان رو به افزایش است همه امکانات خود را وقف آموزش و فرهنگ کرده و همانند یک دانشگاه در صدد برقرار نمودن آشتی بین خواسته‌های دانش که نمی‌توانند گامی فراتر از پژوهش بردارند و خواسته‌های فرهنگ که باید متوجه جمعیتی هرچه وسیتر باشند، برآیند و در این راستا گامهای مؤثری بر می‌دارند.
۲ـ تاریخچه موزه:
۱٫ ۲ ـ تاریخچه موزه در جهان:
در دوران کلاسیک واژه موزه به جایگاه نه خدای یونانی که رب‌النوع های هنر و اندیشه بودند اطلاق می‌شد. در اواخر قرن سوم قبل از میلاد بطلمیوس اول (۲۸۴ ـ ۲۴۶) قبل از میلاد اولین موزه را در شهر اسکندریه تأسیس کرد، بنای این موزه در قسمتی از کاخ سلطنتی ساخته شده بود و در عین حال به عنوان کتابخانه از آن استفاده می‌شد، بطلمیوس در آن محل که بعدها کتابخانه بزرگی شد نسخه‌های منحصر بفردی را گردآوری کرده بود که معروفترین فلسفه و دانشمندان عصر را در آنجا به کار تحقیق و تتبع وا می‌داشت.
۲٫ بعد از وی یکی از امپراطوران روم به نام کلود موزه‌ای نظیر اسکندریه بوجود آورد که مرکز تحقیقات علمی آن دوران به شمار می‌رفت.
در قرون وسطی نام موزه به عنوان محلی بکار برده می‌شد که در آنجا مجموعه‌هایی از اشیاء کم یاب و جالب ادوار گذشته از قبیل تاریخ طبیعی یا آثار هنری را به نمایش در آوردند.
از همان زمانی که علوم زیبایی شناسی شروع به تقویت و بالندگی قدرت هنری نمود، رومی‌ها به خلاقیت هنری زایدالوصفشان و با تکیه بر ذوق و نبوغ خود صاحب مجموعه‌ها کلکسیونهای نفیسی گشتند. ولی ده قرن مصامحه و سهل‌انگاری از یک طرف و غارت و چپاول و سوء استفاده‌های بی‌شمار از طرف دیگر می‌رفت که موجب نابودی و محو این نوع ثمرات گرانبها در این سرزمین بشود لیکن با آغاز دوره رنسانی و بیداری و آگاهی دوباره ملتها از انهدام کامل این گنجینه‌ها جلوگیری بعمل آمد. بطوریکه از این پس کلکسیون نمودن کارهای هنری با جدیت بیشتری بخصوص در مناطق اروپای شمالی دنبال شد.
تا قبل از قرن ۱۵ میلادی دو ایده در کلکسیون نمودن و گردآوری آثار با ارزش وجود داشت.
۱ـ جمع‌آوری اشیاء به منظور مذهبی و اعتقادی جهت گنجینه‌های صومعه‌ها.
– گردآوری آثار بخاطر ارضاء تمایلات نفسانی نظیر کلکسیونهایی که شاهزادگان و اسقف‌های اعظم از طریق اقدام به جمع‌آوری کارهای هنری، جهت قصرهایشان تهیه نمودند.
شرایط لازم برای ایجاد موزه در دوره Helenistico و Roman و اواخر دوره Renaissance در ایتالیا بوجود آمد.
پاپ سیکتوس چهارم اولین شخصی است که در سال ۱۴۷۱ میلادی نخستین موزه با مفهوم امروزی آن را ایجاد کرده است.
موزه گزارینی Cesarini در سال ۱۵۰۰ م و فانر Fonese در سال ۱۵۴۶ م و آفیتزن Afitizen در سال ۱۵۸۱ م به ترتیب در اروپا افتتاح شدند.
حدود ۱۰۰ سال بعد موزه آشمولین Ashmolean یا بعبارت صحیح‌تر Foundahion of the Ashmolean در آکسفورد Oxford پا گرفت.
اولین موزه در آمریکا بسال ۱۷۵۰ م در دانشگاه هاروارد تحت عنوان اتاق عجائب تاسیس گردید.
در سال ۱۷۵۹ م ویلیام هشتم در آلمان موسس موزه Kassel گردید و همزمان با او موزه British museum در انگلیس گشایش یافت.
موزه‌ها و گالریها از اواسط قرن هیجدهم در پایتختهای اروپایی پدیدار شدند. این امر غالباً با حمایت و جانبداری سلاطین صورت می‌گرفت و اکثر کشورها با همکاری یکدیگر اقدام به تأسیس موزه‌هایی جهت تبادل آثار باستانی و هنری خویش می‌نمودند.
در تاریخ ۳۰ اوت ۱۷۹۲ م در فرانسه بر اساس تصویب نامه F. N. C. موزه‌ها جنبه عمومی و ملی یافت.
همزمان با این عمل موزه لوور
louver بعنوان مکانی برای استفاده عموم در سال ۱۷۹۲ م افتتاح شد که سنگ زیرین بنای موزه‌ها در قرن ۱۹ میلادی گردید.
موزه تاریخ فرانسه Museedi Histoirede France که بوسیله لویی فیلیپ (۱۸۵۰ ـ ۱۷۷۳ م) در ورسای بوجود آمد وقایع و شخصیت‌های برجسته تاریخ این کشور را در طی بیش از ۱۰۰ سال به کمک تصاویر معرفی می‌نمود. نمایشگاه عمومی برلن در پائیز ۱۸۱۵ م متشکل از غنائم مربوط به دور جنگهای ناپلئون بناپارت بوجود آمد هفت سال بعد از این نمایشگاه Sehinkel طرع با ارزش احیاء یونان را برای موزه Altes ارائه داد در سال ۱۸۷۷ م به همت Sir Walker گالری و اگر در انگلیس افتتاح شد که همزمان با آن گالری Freeer در واشنگتن D . C شکل گرفت از این به بعد سیر تحول موزه‌ها با سبک نوین آغاز گردید. از گنجینه‌های کلیساهای قرون وسطی تا انواع موزه‌های پایان سده نوزدهم ارائه آثار تحول چندانی نیافت، در طی دهه قرن بیستم مفهوم ارائه‌ای توام با رعایت زیبایی شناسی حتی از موزه‌های بدون ارتباط با هنر از اولویت ویژه‌ای برخوردار شد.
از دهه ۱۹۵۰ م به بعد تحول چشمگیری در جهت ارائه اشیاء در ارتباط با یکدیگر مشاهده می‌گردد.
فنون نمایش نیز در طی یک صد سال گذشته تحول عمده‌ای بخود دیده است و در سایه پیشرفت‌های شگرف علمی و فنی و … نمایش‌های اشیاء گذشته جای خود را به آرایش‌های بسیار متنوع‌تر سپرده‌اند.
ملحقات استنادی که به شدت تحت تاثیر گرافیسم Bauhouseا قرار گرفته‌اند به عنصری از چهارچوب زیبایی شناختی بدل شده‌اند نمایشگاههای موقت و سیار نیز مفصل تر شده و موزه‌های مدرنی نظیر تالار ملی ویکتوریا در ملبورن که از حجم‌های نجومی تشکیل یافته است بگونه‌ای طراحی شده‌اند که پوشش کف‌ها و دیوارها و سقف‌ها می‌توانند در ظرف چند ساعت تعویض گردند.
۲٫ ۲ ـ تاریخچه موزه در ایران:
پیرامون تاریخچه موزه در ایران باید اظهار داشت که جمع‌آوری و نگهداری اشیاء ذی قیمت در ایران با انگیزه حفظ آثار شخصی بوده و بیشتر حالت خصوصی داشته است.
اولین نمونه‌های آن را می‌توان در دوران سلسله هخامنشی و با شکل‌گیری حکومت مستقل ایران مشاهده نمود که صرفاً جنبه خصوصی داشته و تنها مورد استفاده حکام و امرای وقت قرار گرفته است.
موزه با مفهوم نوین امروزی آن در ایران از ۱۲۰ سال پیش شکل گرفت، اولین نمونه آن را در زمان حکومت محمد علیشاه می‌توان مشاهده نمود در زمانی این شاه قاجار فصلی از کاخ گلستان به موزه ابزار و اشیاء قیمتی و سلطنتی تبدیل شد که مورد بازدید اعیان و اشراف واقع می‌شد.
در یکی دو قرن اخیر و بر اثر کاوشها و حفریات باستانشناسی و یا بر حسب تصادف بتدریج آثار باستانی که دلیل بر وجود تمدنهای پیشین این مرز و بوم بوده در اکناف ایران آشکار و کشف می‌گردید که متأسفانه بر اثر بی مبالاتی و بی توجهی زمامداران وقت عموماً به خارج از کشور حمل و زینت فصل موزه‌های جهان گردیده است و فقط تعدادی معدود از آنها در ایران باقی مانده است که آنهم در مجموعه‌های شخصی اعیان جمع‌آوری و نگهداری می‌شده است.
این وضع اسف‌بار که موجب خروج گنجینه‌های هنری و ملی و اشیاء گرانبهای تمدن گذشته این سرزمین از ایران می‌گردید کم کم اولیاء وزارت فرهنگ را بر آن داشت تا در این زمینه چاره‌اندیشی کرده و ترتیبی اتخاذ نمایند که خروج بی رویه این آثار باستانی جلوگیری بعمل آید.
بر مبنای همین تفکر در سال ۱۲۹۵ هجری شمسی و در زمانی که مرتضی خان ممتاز‌الملک عهده‌دار مقام وزارت معارف و اوقاف بود اراده کوچکی بنام شعبه عتیقات در این وزارتخانه بوجود آمد که بعدها این شعبه به دایره عقیقات تغییر نام داده وزیر نظر سازمان اداره کل معارف به فعالیت خویش ادامه داد.
و به موجب قانون آثار عتیقه که در سال ۱۲۹۹ هجری شمسی (برابر با سال ۱۹۲۰ م) به تصویب رسید تمام حفاری‌ها و کاوشها تحت نظر مستقیم دولت در آمد و امتیاز انحصاری چندین ساله فرانسوی‌ها پیرامون حفاری زمین جهت کشف آثار عتیقه لغو گردید و در عوض دولت ایران تقبل نمود که در تهران یک موزه آثار عتیقه و یک کتابخانه ملی سازد و ریاست آن را تا سه نوبت و هر نوبت پنج سال به فرانسویان واگذار نماید و در اجرای این طرح آندره‌گدار معمار و مهندس فرانسوی به عنوان مدیریت موزه و کتابخانه ملی مشغول بکار گردید.
مرتضی خان ممتاز‌الملک که در حقیقت می‌توان گفت موسس اولین موزه ملی ایران بوده است. برای تشکیل یک موزه غنی و با ارزش در تهران تلاش‌های بسیاری نموده است، وی توانست موزه ملی ایران را با ۲۷۰ قلم شیئ عتیقه در یکی از اتاق‌های بزرگ عمارت قدیم وزارت معارف که در قسمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت تاسیس کند و پس از خریداری و اهدأ کاخ مسعودیه (محل فعلی وزارت آموزش و پرورش واقع در خیابان اکباتان) این موزه به تالار آیینه آن کاخ منتقل شد (۱۳۰۴ ه. شش) جهت رشد و اعتلای هنرهای سنتی موزه هنرهای ملی بفرمان رضاخان در حوض خانه باغ نگارستان ایجاد گردیده که در کنار این موزه کارگاه‌های بومی جهت تولید و ساخت و ارائه آثار در نظر گرفته شد.
در سال ۱۳۱۰ هجری شمسی با کشف آثار باستانی در تخت جمشید موزه تخت جمشید جهت نگهداری این اشیاء بوجود آمد در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بنای موزه مردم شناسی ایران بنیاد نهاده شد و پس از ۲۰ سال موزه مردمشناسی در خیابان ارامنه (بوعلی) گشایش یافت جهت ارائه هر چه بهتر آثار موزه مردم شناسی به کاخ ابیض جنب کاخ گلستان، کهن سال‌ترین موزه کشور انتقال یافت (۱۳۴۷ هجری شمسی).
در سال ۱۳۳۵ موزه قزوین در کلاه فرنگی شاه طهماسب (بنای چهل ستون قزوین) برپا گردیده و در ادامه این روند موزه چهل ستون اصفهان در کاخ چهل ستون افتتاح گردید (۱۳۳۷) موزه هنرهای تزئینی در سال ۱۳۳۸ بنیاد نهاده شد. موزه جواهرات سلطنتی در دیماه ۱۳۳۹ شمسی در طبقه زیرین ساختمان بانک ملی گشایش یافت.
در سال ۱۳۴۱ موزه تبریز و گرگان و در سال ۱۳۴۵ موزه شوش و در سال ۱۳۴۶ موزه ارومیه افتتاح شدند که آثار موجود در این موزه‌ها بیشتر جنبه تاریخی و مردمشناسی داشته است، موزه رشت در سال ۱۳۴۹ و موزه حمام گنجعلی خان کرمان در سال ۱۳۵۰ تأسیس یافتند، موزه مجموعه فرهنگی آزادی در سال ۱۳۵۰ و موزه خانه صبا در منزل مسکونی شادروان صبا در تاریخ ۲۱/۸/۵۲ تأسیس و افتتاح شد. از سال ۱۳۵۹ به بعد تغییرات وسیع‌تری در زمینه توسعه و تکمیل و تجهیز موزه‌های ایران انجام گرفته است که بعنوان مثال می‌توان به موزه‌های مردم شناسی هنرهای تزئینی، صبا در تهران، رشت، آبادان، شوش ، هفت تپه، قزوین، کاخ رودسر، دژ شاهپور در خرم‌آباد و … بالاخره به موزه پارس در ارگ کریم‌خانی شیراز اشاره نمود.
سال ۱۳۵۵ اوج احداث بناهای موزه‌ای در ایران بوده است در این سال انگیزه ایجاد بناهایی با عملکرد صرفاً موزه عمومیت می‌یابد که موزه هنرهای معاصر، فرش، فرهنگ سرای نیاوران حاصل آن می‌باشند.
۳٫ ۲ـ موزه در بینش اسلامی:
در اینجا بی مناسبت نیست که هر چند فشرده و با نگرشی الهی به موزه نگریسته و جایگاه و منزلت آن را در جهان‌بینی اسلامی مورد مطالعه قرار دهیم بنابراین به قرآن روی آورده و شیوه برخورد آن را با حوادث تاریخی و آثار باقیمانده از پیشینیان بررسی می‌نمائیم، مشاهده می‌کنیم که قرآن این کتاب همیشه جاوید و آموزنده سرگذشت اقوام و ملل گذشته را به تکرار بازگو نموده و از آثار بر جای مانده‌شان که خود موزه است طبیعی یاد می‌کند اما نه گزارش‌گر تاریخ است و نه قصه پرداز بلکه به نتایج اخلاقی و بعد تربیتی این مناظر تکیه نموده و هر اثری را آمیزه‌ای جهت تنبیه و بخود آوردن بر می‌شمرد.
موزه – قسمت دوم
«ایکوم»
شورای بین‌المللی موزه‌ها
I. C. O. M.
طبق آخرین آمار که در اجلاس ایکوم در ملبورن اعلام شد، در جهان و در حال حاضر حدود ۰۰۰/۵۰ موزه مشغول فعالیت هستند، یعنی به طور میانگین در هر کشور حدود ۳۳۰ موزه.
کشورها را می‌توان از نظر تعداد موزه به دو فصل تقسیم کرد.
نوع اول: کشورهای پر تعداد از نظر موزه شامل کشورهای اروپای غربی و روسیه، آمریکای شمالی و استرالیا، هریک تقریباً ۱۰۰۰ موزه و یا بیشتر دارند.
نوع دوم: کشورهای کم تعداد از نظر موزه شامل کشورهای آسیایی ، آفریقایی. و کشورهایی که در آمریکای جنوبی و مرکزی قرار دارند.
در بین کشورهای نوع دوم، فعالیت موزه‌داری و تعداد موزه‌ها در کشورهای چین، هند، آرژانتین. رژیم صهیونستی، مکزیک، برزیل و ژاپن بیش از بقیه است.
در ایران ۱۴۰ موزه وجود دارد که در مقایسه با تمدن، قدمت، تعداد ابنیه و آثار و … خیلی پایین است (حسب مصاحبه جناب آقای بهشتی ریاست محترم سازمان میراث فرهنگی در ایران قریب یک میلیون اثر میراثی داریم. لذا تعداد ما به مجموعه میراث فرهنگی خودمان و در مقایسه با کشورهای نوع اول بسیار پایین است).
بالاخره این که در جهان و تا ژانویه ۱۹۹۶ تعداد ۴۹۶ اثر به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیده است که ۳۵۰ اثر ارزش میراث فرهنگی، ۱۰۲ اثر اترزش میراث طبیعی و ۱۷ اثر واجد هر دو ارزش بوده است.در این مجموعه تعداد آثاری که از ایران ثبت شده در محدوده انگشتان یک دست است.
خواسته‌ها و تمایلات مردم و نیز ابعا علمی و پژوهشی و ایجاد موزه‌های تخصصی قائل هستند و ما در چه سطحی قرار داریم و آیا همین آمار نقش موزه‌ها در توسعه فرهنگی آن کشورها را نشان نمی‌دهد و نیز نمی‌گوید که چه راه طولانی و پر پیچ و خمی را در پیش داریم و چه قدر ضرورت دارد تا همه دست بدست هم بدهیم و همراه هم باشیم، دوست هم باشیم، یاور هم باشیم تا این نقش را به موزه‌های خود بدهیم.
ما بیش از آنها میراث منقول و غیر منقول فرهنگی داریم ولی کمتر از این میراث عظیم استفاده کرده‌ایم.
ما تاریخ و تمدن طولانی تر و گسترده‌تر و نیز پر محتواتر داریم ولی خوب آنها را به نمایش نگذاشته‌ایم. تفاوت ما در این است که کمتر خود را می‌شناسیم، کمتر انگیزه داریم و کمتر می‌توانیم در راه اهداف ملی با هم کار کنیم.
معرفی ایکوم
ICOM مخفف International Council Museums
به معنی شورای بین‌المللی موزه‌هاست.
این سازمان در سال ۱۹۴۶ و بنا به پیشنهاد یک شهروند آمریکائی به نام چانسی . جی. هاملین (Chancey J. Hamlin) تأسیس شده و اولین مجله خود را بنام مجله موزه‌ها با همکاری یونسکو منتشر کرد. این سازمان تا امروز ۵۵ سال که فعالیت می‌کند.
ایکوم بنا به ماده یک اساس نامه خود سازمان نیمه دولتی مشتمل از موزه‌ها و کارکنان حرفه‌ای موزه است که برای اشاعه منافع موزه شناسی و دیگر رشته‌های وابسته ایجاد شده است.
اهداف و موضوعات اصلی کار ایکوم که در ماده ۳ اساس نامه آمده عبارتند از:
الف) تشویق و حمایت از ایجاد، توسعه و اداره حرفه‌ای تمامی انواع موزه‌ها.
ب) تعالی فصلیدن به امر شناخت و فهم طبیعت، کارکرد و نقش موزه ها در خدمت به جامعه و توسعه آن.
انواع موزه:
موزه‌های تاریخی
همه موزه‌هایی که مجموعه‌هایشان از دیدگاه تاریخی تشکیل و عرضه شده‌اند موزه تاریخی شمرده می‌شوند، و هدفشان اساساً ارائه مستند تسلسل زمانی به یک رشته رویداد یا مجتمعی نمایانگر لحظه ای از یک لحظه متحول است. مدرن‌ترین این موزه‌ها تمام تاریخ یک کشور، یک منطقه یا یک شهر را (همراه با تاریخی طبیعی یا جغرافیای آن از زمان پیدایش آن تا عصر حاضر، و بدون نادیده انگاشتن دیدگاه‌های واقعی رشد، از قبیل دسترسی به زمین رشد شهری، نمایش می‌گذارند. علم و هنر را تلفیق می کنند، از انواع وسایل سمعی ـ بصری کمک می‌گیرند، و مکان عمده‌ای به اسناد مکتوب، به بازسازیها و مدلهای اقلیمی، و به نقشه‌ها اختصاص می‌دهند. نمایش‌هایشان غالباً در بنای کهن. که خود یک نماد تاریخی است، صورت می‌گیرند.سایر انواع موزه‌های تاریخی مشتملند بر موزه‌های واقع در مواضع باستانشناسی، موزه‌های مستقر در یک بنای تاریخی یا در یک میدان جنگ و نیز موزه‌های یادبود شخصیت‌ها.
این موزه‌ها معمولاً جنبه تعلیمی دارند و بازسازیها و مدلهایی را در بر می‌گیرند. مخازن و تالارهای مطالعه در این بناها فضای عمده‌ای را اشغال می‌کنند، چون وسعت موضوعات موردنظر چنان است که دانش مربوط به آنها بی‌وقفه پیشرفت می‌کند.
موزه‌های علمی
موزه‌های علوم طبیعی، موزه‌های علوم کاربردی و موزه‌های فنی (به استثنای موزه‌های تاریخ علوم و فنون، که تاریخی شمرده می‌شوند) در زمره موزه‌های علمی قرار دارند. وظیفه موزه‌های علمی این است که روحیه و ذهنیت علمی را به صورت سه‌بعدی منتقل کنند، تمایل طبیعی به دانش را برانگیزند، اطلاعاتی در مورد پژوهش‌ها و پیشرفت‌ها بدهند، به هر فردی احساس مشارکت در پیشرفت فنی را فصلند، و درک و قدردانی نسبت به حفظ محیط طبیعی از دیدگاه اقلیمی و تاریخی را تشویق کنند، تا بینندگان را با سیر تحول طبیعت و بشریت آشنا سازند. همه این موزه‌ها شئ واقعی را (اعم از اینکه موجود طبیعی باشد، یا ماشین مصنوعی و با مدل آن (به صورت اسلاید تمام پرده رنگی، ماکت یا نمونه متحرک) و با نمایش (یعنی تجربیات فیزیکی، بازسازیهای کیهانی یا گردش‌های علمی) پیوند می‌دهند. هدفشان اساساً تعلیمی است، و فعالیتهای آموزشی آنها بسیار مهم و بدور از تمرکز هستند. بعضی از موزه‌ها نمایشگاههای قابل حمل و سوار کردن به راه می‌اندازند تا به مناطق دورافتاده و محروم از موهبات تکنولوژی خدمت برسانند؛ برخی دیگر، مانند موزه کلکته، از موزه‌های بسیار استفاده می‌کنند؛ عده‌ای نیز انواع تسهیلات را در اختیار مدارس فاقد آزمایشگاه و کارگاه می‌گذارند، همچنان که در میلان دیده می‌شود. موزه‌های علمی محتملاً مواظبت شده‌ترین و پرفعالیت‌ترین موزه‌ها هستند. پیشرفتشان در موزه‌شناسی و در فنون ارائه از همه حیاتی‌تر بوده است.
موزه‌های تخصصی
اگر چه همه موزه‌های تخصصی را می‌توان در طبقه‌بندیهایی که دیدم گنجاند، لیکن نفس تخصص بودنشان مسایل ویژه‌ای برای آنها پدید می‌آورد. بسیاری از این موزه‌ها از فعالیتهای محدود اقتصادی حکایت می‌کنند (از قبیل کاوشهای کانی، صنعت کفاشی) و در اینگونه موارد، کم و بیش به صنعتی که در آنها مصور شده وابسته هستند، موزه‌های دیگری به معرفی یک فعالیت هنری می‌پردازند (نظیر تئاتر، خیمه‌شب‌بازی، موسیقی، سینما) و جنبه های ؟ هنری و فنی.
می‌توان در همین مقوله از موزه‌ها یی نام برد که یک فصل از جامعه هستند، مانند فصلی مختص کودکان در یک موزه یا موزه‌های ویژه نابینایان
موزه‌های منطقه‌ای
موزه‌های منطقه‌ای، یا محلی، که به معرفی همه جنبه‌های (طبیعی، تاریخی و هنری) یک استان یا ولایت می‌پردازند و نظایر آنها را می‌توان در اروپای غربی یا شرقی، هند، مکزیک، شیلی و کانادا یافت، از حیث تعداد ارزش‌هایشان واجد اهمیت هستند و در عین حال اینها هم مربوط به جامعه‌ای هستند که از نظر فرهنگی همگی قابلیت جذب بازدیدکننده را دارند
از این رو نخستین مسئولیتشان ارائه بازتابی از این جامعه و ارزش فصلیدن به سنن و روح خلاق آن است؛ مسئولیت دومشان گشودن آن جامعه به روی جهان برونی است، بویژه با ایفای نقش امتداد موزه‌های مرکزی، که می‌توانند آثار یا مجموعه‌هایی را که میراث فرهنگی و طبیعی، ملی و بین‌المللی را مصور می‌سازند به رسم امانت برایشان بفرستند.
موزه‌های فضای آزاد
اشاره‌ای لازم است به موزه‌هایی که یک بنای مشخص و مختص نمایش، بلکه در محدوده یک باغ یا یک پارک مستقر شده‌اند، و اشیاء آنها را در هوای آزاد عرضه می‌گردند. این موزه‌ها به همه رشته‌های علوم متکی هستند، ولی مسایل خاصی از حیث موزه‌شناسی و موزه‌نگاری مطرح می‌کنند. بدینسان در بین آنها به موزه‌های مردمشناسی، موزه‌های علوم طبیعی، موزه‌های باستانشناسی، موزه‌های هنری و موزه‌های تاریخ و فنون برمی‌خوریم. در این موزه‌ها اگر چه مدیریت، خدمات و مخازن در ساختمانهای وسیعی مستقر هستند، معهذا مسایل خاصی در موارد نگهداری اشیاء و جریان دیدارکنندگان باقی‌اند. به سبب حالت پارک مانندشان، این موزه‌ها بسیار جذاب هستند و دیدارکنندگان غالباً آنها را «سرزنده‌تر» از موزه‌های سنتی می‌نگرند. به علاوه، ابعادشان پذیرای از جمعیتی پرنفرتر از هر نوع موزه دیگر را ممکن می‌سازد از نقطه نظر ارائه، در این موزه‌ها امکانات بازسازی تصنعی اقالیم به وجهی رضایتفصل‌تر از آن که در موزه‌های سرپوشیده میسر می‌شود فراهم است. لیکن خطری نیز در کار است، و آن وسوسه «جعل» است، به ویژه در مورد موزه‌های مردمشناسی در هوای آزاد، سرانجام، نگهداری، به علت عوامل آب و هوا، در این موزه‌ها مشکلتر است. چرا که مجموعه‌ها بدون حفاظی در هوای آزاد می‌مانند و تحت تأثیر تغییرات حرارت و رطوبت قرار می‌گیرند بدون اینکه راهی برای ممانعت یا اصلاحی وجود داشته باشد.
بناهای تبدیل شده به موزه
اغلب موزه‌هایی که در فاصله سالهای ۱۸۰۰ تا ۱۹۵۰ بوجود آمدند درون بناهای موجود تاریخی جا داده شدند:از جمله لوور در پاریس، آرمیتاژ در لنینگراد، اوفیتزی در فلورانس، پرادو در مادرید، در تبدیل این بناها به موزه، گاه مسائلی مطرح می‌شوند که تبدیل آنها را با مشکل مواجه می‌سازد، همچنین محدودیتهایی را به ملاحظه خصوصیات زیبایی شناختی و تاریخی خود باعث می‌شوند. «موقعیت این گونه موزه‌ها به ندرت خوب است، چرا که در مرکز تاریخی شهرها واقع شده‌اند، و در نتیجه مشکلاتی از حیث عبور و مرور و نیز امکان دسترسی به همراه می‌آورند. رطوبت دیوارها و جو درونی بنا غالباً به مجموعه‌ها آسیب می‌رسانند. نور طبیعی، گاه نامکفی است، و گاه خیره کننده، بطوری که می‌باید بر تعداد پنجره‌ها افزود و یا از آن کاست. فضا به قدر کافی انعطاف‌پذیر نیست، تجهیزات موزه‌نگاری می‌باید برای کار در سطوح نامناسب تطبیق داده شود. بطور کلی حالت صمیمانه این بناها آنها را بیشتر در خور موزه‌های نقاشی، موزه‌های یادبودی، موزه‌های تخصصی تاریخی، و حتی نمایش مجموعه‌های خصوصی می‌سازد. جنبه تعلیمی موزه‌نگاری معاصر در اینها به آسانی جامه عمل نمی‌پوشد، و به استثنای چند بنای وسیع از قبیل لوور و ورسای، این موزه‌ها نمی‌توانند در آن واحد پذیرای عده زیادی از مراجعان بشوند.» مسأله دیگری که باید به آن توجه نمود، ایمنی مجموعه‌هاست، خصوصاً که بناهای تاریخی عموماً بیش از سایر موزه‌ها در معرض خطر حریق و یا سرقت هستند. با وجود تمامی این مشکلات، تمایل به استفاده از اینگونه بناها در سرزمین‌هایی که از این لحاظ غنی هستند، همچنان وجود دارد. اما نکته درخور توجه در این بناها این است که مجموعه‌هایی که در آنها گردآوری و به معرض نمایش گذارده می‌شوند، بایستی با حالت بنا تناسب و مطابقت داشته باشد. (به عنوان مثال نباید یک مجموعه فولکلور را در یک کاخ و یا مجموعه هنری غیر مذهبی را در یک کلیسای قدیمی به نمایش گذاشت.
بناهایی که به عنوان موزه ساخته شده اند:
هر چند که پیدایش موزه حداقل به قرن سوم پیش از میلاد باز می گردد، اما می‌توان گفت طراحی ساختمانهایی با عملکرد خاص، برای موزه، در اواخر قرن ۱۸ آغاز شد. در این دوران معبد ـ موزه‌ها یا کاخ ـ موزه‌ها شکل گرفتند که معمولاً به تقلید از معابد یونانی ساخته می‌شدند. پس از آن در دوران معماری معاصر از دیدگاهی متفاوت به معماری موزه‌ها پرداخته شد. در ادامه، ویژگیهای این دو نوع معماری بررسی می‌گردد.
الف ـ معبد ـ موزه‌ها یا کاخ ـ موزه ها
اینگونه موزه‌ها، ساختمانهایی با خصلت یادبودی هستند، و معمولا منظر برونی‌شان تقلیدی از معابد یونانی است: با ستونهای ردیف شده پیشانی مثلثی شکل و تزئین ثقیل کلاسیک. همانند موزه هنری مستروپولیتن در نیویورک، تالار ملی هنر در واشنگتن دی. سی. و تالار ملی در لندن این روش در موزه‌سازی در اواخر قرن هجدهم آغاز شد و در طی قرن نوزدهم ادامه یافت. تالارهای درون این موزه‌ها از مرمر یا سنگ سخت پوشیده شده‌اند. «سقف مرتفع دارند، به پلکانهای وسیعی که گاهی تا یک سوم از فضای موجود را اشغال کرده‌اند مجهز هستند، مسیرهای ناراحتی را برای مراجعان فراهم آورده‌اند، و روشنایی در آنها از ارتفاع بیش از اندازه می‌تابد ـ اینها همه عناصری هستند که به قصد تأکید بر ارزش مجموعه‌های شاهکارها ور جوی جدی و تقریباً مذهبی طرح شده‌اند. چشم بیننده باید از جلال قرون گذشته تسخیر و خیره شود … در همه این بناها فضاهائی که به مخازن و خدمات اختصاص یافته، کم و نامناسب است، بطوریکه کاربرد چندانی ندارد» از جهتی می‌توان موزه فلسطین اشغالی را در بیت‌المقدس و تالار ملی، اثر میس وان در روهه را که در برلن غربی واقع شده، و هر دو در طی دهه ۱۹۶۰ ساخته شده‌اند. نمایانگر مفهوم نوین معبد ـ موزه دانست.
این نوع موزه‌ها معمولاً در مرکز شهرهای قدیمی ساخته می‌شوند و برای اینکه با نیازهای جامعه امروزی منطبق گردند. هزینه و زحمت زیادی صرف آنها می‌گردد. از طرف دیگر، اینها خود، به انبیه تاریخی بدل می‌شوند و همین مسأله توسعه آنها را با اشکال روبرو می‌سازد. «راه حل هایی که برای دگرگون ساختن و مبدل کردن این بناها به موزه‌های مدرن اتحاد می‌شوند معمولا جنبه بنیادی دارند: از قبیل نصب سقفهای کاذب یا طبقات واسط حذف نور طبیعی با کو کردن پنجره‌ها و سقفهای شیشه‌ای، تقسیم فضای تالارها، حذف نقاشی‌ها و مجسمه‌های تزئینی و غیره. در موارد متعددی حیاط‌های درونی را به منظور استقرار مخازن پوشانده‌اند، و امتدادهایی از بنا در زمینهای هم جوار ساخته‌اند».
ب ـ موزه‌های جدید.
چنانچه اشاره شد تا دهه ۱۹۵۰ موزه‌ها به عنوان پوسته زیبایی برای مجموعه‌های نهفته در آن در نظر گرفته می‌شدند. پس از آن نیز بسیاری از بناهایی که به عنوان موزه ساخته شده‌اند، جنبه یادبودی یافتند و بدین سان اینها نیز از همان مفهوم معبد ـ موزه و یا کاخ ـ موزه پیروی کرده‌اند. معماران بزرگی مانند لوکوربوزیه سوئیسی و میس راندرو و فرانک لویدرایت آمریکایی، در موزه‌های توکیو، چاندیگار، برلین، و موزه سالومون آر. گوگنهایم در نیویورک کوشیده‌اند عملاً اندیشه‌های خود را در زمینه موزه شناسی نشان دهند «این گونه راه‌حلها به ندرت موزه‌های واقعاً کارآیی بوجود آورده‌اندجدای اینکه منظرشان شهرت آنها را تأمین کرده باشد، این بناها در واقع از دیدگاه برونی آفریده شده‌اند، و فضای درونشان، گو اینکه گاهی درخور نمایشگاههای آثار همخوان با معیارهای زمان ساختمان آنهاست، نمی‌تواند با دگرگونی‌های بی‌وقفه مفاهیم موزه‌شناسی وفق داده شود.» البته در اینجا باید بیان کرد که از لحاظ طراحی معماری میان موزه‌های خصوصی یا نیمه خصوصی (دارای هیأت امنا یا شورا) و موزه‌های عمومی تفاوتی وجود دارد. در موزه‌های نوع اول نظر مدیر و کارکنان علمی، در گزینش معمار بسیار مؤثر است. از این جهت مسئولان موزه برنامه‌ریز طرحی هستند که معمار ملزم به اجرای آن است، ولی در موزه‌های عمومی، معمار از جانب کسانی به غیر از کارکنان موزه به آنان تحمیل می‌گردد ولی مدیریت موزه دیگر از آنچنان آزادی برای برنامه‌ریزی برخوردار خواهد بود، بنابراین می‌توان گفت: طراحی موزه‌هایی موفقیت‌آمیز بوده است که بسیاری از آنان ، آنچنان آوازه بلندی ندارند و بوسیله معماران عموماً گم نامی ساخته شده‌اند که تمایل به همکاری نزدیکتری با کارکنان موزه، که قادر بودند برنامه دقیقی تهیه کنند، داشته‌اند. همانند موزه ادمونتون در کانادا، موزه هنرها و سنن مردمی در پاریس، موزه آثار عتیقه سیسیل در سیراکوز و مجتمع موزه‌های مدرن مکزیک. ویژگی این موزه‌ها عبارت است از: «استفاده اصولی از پیشرفته‌ترین مصالح و فنون تقسیم فضایی سطوح مختص خدمات و مناطق‌پذیرش مراجعان، ایجاد فضاهایی با حجم انعطاف‌پذیر جهت نمایشگاههای ثابت و موقت، گسترش مخازن و تسهیلات پژوهشی و مطالعه دقیق نقشهای که در ارتباط با نقشه کلی شهر و امکانات حمل و نقل و پارکینگ باشد.»
خصوصیات فیزیکی ساختمان موزه با عملکرد صحیح
خوانایی مسیر: در طراحی یک موزه به منظور نمایش، باید به نکات خاصی توجه نمود تا بازدید کنندگان از موزه بتوانند به راحتی و بدون اینکه در فضاهای پیچ‌در پیچ آن سر در گم گردند به راحتی در مسیری روشن به حرکت در آمده و از کلیه سالنهای نمایش در صورت تمایل از ساختمان موزه خارج شوند.
تناسبات اشیاء با سالنهای نمایش: تالارهای نمایش می‌بایست که متناسب با ابعاد و اندازه‌های سوره‌های نمایش انتخاب شود. برای مثال در سالنی بزرگ به نمایش در آوردن آثار ظریف و کوچک که بازدید کننده می بایست در فاصله نزدیک به آن قرار گیرد به هیچ وجه مناسب نیست و بالعکس آثار هنری در اندازه‌هاتی بزرگ را در تالارهای کوچک به نمایش در آوردن صحیح نمی‌باشد.
ایجاد ارتباطی با فضای بیرونی از آنجایی که عموماً سالنهای نمایش اشیا و آثار مختلف در موزه‌ها فضایی بسته را تشکیل می‌دهند و نورهای غیر مستقیم طبیعی و مصنوعی روشنایی این مکانها را تأمین می‌کنند می‌بایست در مسیر حرکت بازدید کنندگان مکانهایی را جهت دید به فضایی باز و نور گل و گیاه ایجاد نمود تا از احساس دلتنگی از یکنواختی مسیر حرکت بازدید کننده کاسته شود و وی را تشویق به ماندن نماید.
ایجاد نمایشگاههای موقت در زمینه های هنری: به منظور هرچه فعالتر کردن ساختمان یک موزه می‌بایست در جوار عملکرد اصلی یک موزه که همانا تالارهای نمایش، در دوره‌های طولانی‌تر برگزار می‌شوند، یک سری تالارهای آزاد به منظور برپایی نمایشگاههای دوره‌ای و فصلی از آثار با ارزش در زمینه‌های مختلف هنری از هنرمندان قدیمی و یا معاصر (در رابطه با طبیعت) پیش‌بینی نمود. تا همواره برنامه‌های جدیدی به منظور بازدید افرادی که قبلاً از تالارهای اصلی و دائمی موزه دیدن کرده‌اند فراهم نمود. و تا ارتباط اینگونه افراد با موزه همواره حفظ شده باشد.
ایجاد فضای تحقیق و کتابخانه: ایجاد فضاهایی به منظور تحقیق و آموزش در زمینه‌های خاص، به رشد و تکامل ذهنی و فرهنگی افراد علاقه‌مند کمک مؤثری می‌نماید. به طور مثال وجود کتابخانه‌ای با کتبی در زمینه‌های مختلف موجود در موزه به منظور تحقیق افراد علاقه‌مند.
ایجاد سالن نمایش: وجود سالنهای نمایش فیلم، اسلاید، سخنرانی و غیره به منظور آموزشهای سمعی و بصری به مراجعین چنین مراکزی.
اموزش فنی و حرفه‌ای: ایجاد کلاسهای آموزش تئوری و عملی به منظور ارتقاء سطح فرهنگ و آموزش جوانان کشور و تشویق به فراگیری هنرها و فن‌ها و آموزش مرمت این گونه آثار و خلق آن.
غرفه‌های فروش و بوفه و چایخانه و …. در کنار این عملکردها ایجاد فضایی مناسب در بهترین نقطه از ساختمان با دیدی متنوع و جاذب جهت استراحت مراجعین به صورت چایخانه بسیار مفید میباشد تولید، ضمن معرفی بیشتر صنایع تولید از طریق فروش به مراجعین داخلی و بویژه خارجی امکان رشد اقتصادی موزه را می‌توان فراهم نمود
نگاهی
گذرا به تاریخچه موزه و موزه داری در ایران و جهان
نقش حیاتی موزه ها
در جوامع بشری نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده
های فرهنگی است. موزه ها از معدود مراکز حافظ
یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ هستند. هر یک از این اشیا در عین بی زبانی به هزار
زبان سخن می گویند زیرا اسناد معتبری از
هنر، فرهنگ و تاریخ را ارایه می دهند.
موزه کلمه ای یونانی است که از ” موزه یون ” به معنای مجلس فرشتگان الهام
گرفته است. به طور کلی موزه به مجموعه ای از
آثار و اشیایی اتلاق می شود که در محل یا عمارتی نگه داری
و در معرض نمایش گذاشته شوند.
روزنامه شرف موزه را اینگونه تعریف می کند : ” موزه
به اصطلاح اهالی فرنگ عبارت است از
مکان یا محلی که مخزن آثار قدیمه و اشیای بدیعه و نقایس و
مستظرفات دنیاست و از هر تحفه و یادگاری که در آن مخزون و
موضوع است اهل علم و اطلاع، کسب فایدتی و
کشف سری می نمایند و از احوال و اوضاع هر زمان و صنایع و حرف
آن و رسوم و آداب معموله آن ایام و عواطف انام با خبر می
گردند. می توان گفت که موزه مقیاس شعور و
میزان عقول و درجه افهام، اصناف و مرآت ادراک سلاسل است. مشکلات لاینحل در اینجا حل می شود و بر معلومات
تاریخی شهود اقامه می نماید. “
در یونان قدیم به محلی
موزه گفته می شد که در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می
پرداختند. ” ایکوم ” شورای جهانی موزه ها، موزه
را موسسه ای دایمی دانسته که اهداف مادی ندارد و در آن
به روی همگان گشوده است و برای خدمت به جامعه و پیشرفت آن
فعالیت می کند. هدف موزه ها، گرد آوری و نگه داری، تحقیق،
انتقال و نمایش شواهد بر جای مانده از انسان و
محیط زیست او به منظور بررسی، آموزش و بهره برداری معنوی است. تعریفی
دیگر موزه را بنیادی دانسته که سه وظیفه اصلی جمع آوری، نگه داشت و نمایش اشیا را بر عهده دارد. این اشیا ممکن است
نمونه های از طبیعت و مربوط به رمین شناسی
و ستاره شناسی یا زیست شناسی باشد. یا آن که آفرینش های
هنری و علمی انشان را در طول تاریخ به نمایش
بگذارد. اولین موزه هایی که در دنیا شکل گرفتند، هدف خاصی
نداشتند. اماکن و پرستشگاه های مقدس چون کلیسای کاتولیک،معابد
یونانی و پرستشگاه های بودایی در ژاپن
را در بر می گرفتند. اولین مجموعه شخص دنیا در سال ۱۶۸۳ میلادی در آکسفورد انگلستان با نام موزه آشمولین
به صورت عمومی درآمد. در دوره رنسانس که
تحول عظیم فرهنگی. هنری در اروپا ( قرن پانزدهم به بعد )
پدید آمد، موزه ها نیز بیشتر مورد توجه قرار
گرفتند و ارزش راستین خود را بار یافتند.
اوج هنری موزه داری جهان را می
توان در موزه لوور پاریس دید. این موزه که هم اکنون به صورت
یک مرکز بزرگ پژوهشی در آمده است،بزرگترین موزه دنیا
محسوب می شود. ساختمان این موزه قبل از انقلاب
کبیر فرانسه، یکی از کاخ های سلطنتی فرانسه بود که در آن آثار با ارزش هنری نگه داری می شد. پس از
انقلاب کبیر فرانسه در سال ۱۷۸۹ م این کاخ با
آثارش به مردم فرانسه اهدا شد و در سال ۱۷۹۳ م تبدیل به
موزه ملی فرانسه گردید. بخش عظیمی از آثار این
موزه به دایره ” هنر اسلامی ” اختصاص دارد که این اشیا را وزارت آموزش و هنرهای ظریفه دولت فرانسه برای
غنی کردن موزه از کشورهای مشرق زمین گردآوری
کرده است. هیات های مختلف فرانسوی حدود صد سال در ایران به
کاوش های باستان شناسی پرداخته اند. که از
جمله آنان می توان به آندره گدار، ژاک دمورگان و مارسل دیولافوا اشاره نمود. در سال ۱۸۸۹ م دمورگان به
ایران آمد و به حفاری پرداخت. سپس در سال
۱۸۹۵ م امتیاز حفاری در ایران را از ناصرالدین شاه
گرفت و بعد از آن در زمان مظفرالدین شاه آن را
تمدید کرد که به موجب آن امتیاز انحصار حفاری باستان شناسی در تمام ایران به دولت فرانسه و اگذارشد. در
این مدت بیشتر اشیای تاریخی و منحصر به فرد چون لوح قانون
حمورابی و … زینت بخش موزه لوور پاریس شد.
تاریخ تشکیل اولین موزه در ایران
را باید در گنجینه های گرانبهایی که باستان شناسان به دست
آورده اند، جستجو کرد. ایرانیان برای رهایی از آسیب
بیگانگان گاهی گنجینه های گرانبهایی مانند
کلوزر، کلماکره و مجموعه سفال ئ آبگینه گرگان را درون چاه ها و حفره ها پنهان می کردند.
اولین بار به دستور ناصرالدین شاه قاجار در داخل سلطنتی کاخ گلستان، تالاری به موزه
اختصاص یافت که سپس همین مکان با ملحقاتی غنی تر
شد و به نام موزه ” همایونی ” گشایش یافت.
روزنامه شرف در توصیف این موزه می نویسد:” موزه
همایونی طولا” چهل و سه زرع و عرضا” هیجده زرع مشتمل بر بیست اتاق است. این موزه خزینه ای است مشحون به
ظواهر جواهر گرانبها و ظرایف و نفایس اشیاء و
آثار جلیله علمیه و مهمات حربیه قدیمه، آلات، ادوات متنوعه
و مصنوعات ازمنه سابقه ونتایج خیالات حکمای
بزرگوار و تماثیل و تصاویر نگارنده های بی مثل و مانند روزگار و پرده های نقاشی کار نقاشهای مشهور و
حاصل صناعی کارخانه های معروف و ظروف چینی
بسیار و ممتاز کار چین و روسیه و انگلیس و بلور آلات،
کارخانه های ساکس و نیز کارخانه های معتبر”
این موزه پس از مدتی از بین رفت. جواهرات آن به خزانه بانک ملی انتقال یافت و بعدا” به
موزه مجهزی تبدیل شد و سلاح های آن به موزه
دانشکده افسری سپرده شد. در دوره مشروطه به دستور وزیر
معارف ” صنیع الدوله ” دایره ای به نام اداره
عتیقات بین سال های ( ۱۲۹۵٫۷ م ) به وجود آمد که کارش سر و سامان دادن به وضع خراب حفاری های غیر مجاز بود
و در همین زمان بود که موزه ایران ” معارف
” تاسیس شد. این موزه در بر گیرنده اشیای عتیقه،
کاشی، سفال، سکه و سلاح بود و. به عنوان اولین گام موثر
در تاریخ موزه داری ایران به شمار می رود.
بیشترین جلوه تاریخ موزه داری
ایران را در ایجاد موزه ایران باستان باید جستجو کرد. این
موزه با ۲۷۴۴ متر زیر بنا به دلیل قدمت اشیا، در زمره یکی
از موزه های مادر دنیا محسوب می شود که به
سال ۱۳۱۶ خورشیدی افتتاح گردید.
طراحی ساختمان این موزه
به عهده ” آندره گدار ” فرانسوی بود و شکل ظاهری
ساختمان الهام گرفته از طاق کسری انوشیروان ساسانی است.
این موزه در برگیرنده آثار مختلفی از هزاره ششم پیش از میلاد تا دوران مختلف اسلامی است که
در دو طبقه به نمایش در آمده است. آثار و
اشیاء به نمایش در آمده در موزه آیینه تمام نمایی ازفرهنگ،
هنر،آداب و روسوم،باورها و
اعتقادات گذشتگان و نیاکان ماست و آن را تنها پل ارتباطی بین
گذشته،حال و آینده می توان به شمار آورد.
موزه را نبایستی مکانی دانست که
در آنجا صرفا” آثار تاریخی و باستانی به نمایش در می
آید، بلکه تمامی نمایشکاه های هنری، علمی، جانوری،
پزشکی، نگارخانه ها، کتابخانه ها و آرشیوها و بیشتر بناهای
تاریخی به نوعی موزه هستند. هر شیئی و اثر به نمایش گذاشته
شده در موزه یا نمایشگاه زبان حالی دارد و با
بیننده اش ارتباط برقرار می کند با تعمق و تفکر می توان زبان
حال این آثار را دریافت و از دیدگاه های مختلف آن را بررسی
نمود.
یکی از مهمترین وظایف یک
موزه برقرار کردن ارتباط فرهنگی بازدید کننده با شیئی به نمایش در آمده است. در حقیقت باید کوشید تا همان
ارتباط وحسی را که بین خالق یک اثر و خود
وجود داشته به نوعی دیگر به بازدیدکنندگان منتقل نمود که
این امری دور از دسترس نیست.
امار نشان می دهد که در قرن نوزدهم فقط عده خاصی از موزه
ها بازدید کرده اند. کنفرانس
عمومی یونسکو در نهمین جلسه خود در دهلی ( ۱۹۵۶ م ) تاکید نموده استکه بازدید ازموزه ها به ویژه برای
طبقه کارگران آسان تر شود و به راه هایی که به
منظور پربار شدن و غنی شدن موزه ها پیشنهاد می شود، توجه
گردد.
آمار دیگر نشان داده است که
کشورهایی که دارای موزه های متنوع هستند و بازدیدشان رایگان است از هر دویست نفر که به سینما می روند
تنها یک نفر از موزه های بازدید می کنند. در
انگلستان رسم بر این است که اگر مدرسه و یا هر مرکز آموزشی
دیگر، زمانی را به تدریس هنر اختصاص ندهد،
موزه ها این کمبود را جبران می کنند. عده ای از کارشناسان تاسیس موزه های ویژه کورکان را که از جذابیت
بیشتری برخوردار است، توصیه می کنند. در
اینجا شایسته است کهب رای روشن دلان هم فکری شود.
موزه ها روزانه بازدید
کنندگان زیادی در سنین مختلف با فرهنگ های گوناگون دارند،
اگر با موزه آرایی سنجیده و راهنمایی مناسب
ارزش تاریخی و هنری هر شیئی بر بیننده مشخص شود، یک شیئی سفالی ساده مربوط به هزاره اول پیش از میلاد
همانند یک تابلوی نقاشی معاصر جذاب و پر
بیننده خواهد شد.
باید یک وابستگی و دلدادگی فرهنگی بین اشیا و بازدید کنندگان به وجود آورد و موزه را مانند یک
مجتمع آموزشی و پژوهشی مورد استفاده همگان
قرار داد و آموزش از طریق اشیا تنها بیننده را به سوی خود
جذب نمی کند. بلکه هدفی بالاتر دارد و آن
بالاتر بردن سطح آگاهی و دانش بازدیدکنندگان است. در سایه همین آگاهی است که غارتگران اموال فرهنگی کم
تر موفق خواهند شد آثار مار را به یغما ببرند.
باید فرهنگ آموزش موزه ها را گسترش داد و پهنه گسترده ای
را برای این کار در نظر گرفت.
رسانه های گروهی و وسایل ارتباط جمعی را تشویق به معرفی ارزش
تاریخی این آثار کرد و با پخش برنامه های مختلف آموزشی بر
آگاهی مردم افزود. با ایجاد امکانات رفاهی
. تفریحی در کنار موزه ها از جمله تالار سخنرانی، سینما،تاتر، بوستان، شهربازی و …. مردم را به سمت
موزه ها کشاند.
ارتباط فرهنگی میان
موزه ها می توان یکی از مهمترین راه هایی باشد که به بررسی
و شناخت فرهنگ ها پرداخته و موزه ها را
از سکون و رکود بیرون آورد و پربار کند. چه خوب است هر از
گاهی آثار موزه های مختلف کشور نزد یکدیگر به امانت گذارده
شود و این کار آنقدر ادامه یابد که به
صورت چرخه تبادلات فرهنگی موزه در آید. برای نیل به دیگر اهداف موزه ها می توان کلاس های آموزشی مرتبط و
در خور نوع موزه ها برگزار نمود مثلا” در
کنار موزه های هنرهای تزیینی کلاس های تذهیب، تشعیر و
کتابت و برای موزه های تاریخ و باستانشناسی کلاس
های سفال گری و موزه فرش،کلاس قالی بافی و … دایر
نمود.
انواع موزه ها
موزه ها را به شکلهای گوناگون طبقه بندی کرده اند، موزه های تاریخ و باستان شناسی، موزه های
فضای باز، موزه های مردم شناسی، کاخ موزه
ها، موزه های علوم و تاریخی طبیعی، موزه های منطقه ای (
محلی )، موزه های سیار ( گردشی
) ، پارک موزه ها، موزه های سلاح ( نظامی )، موزه های اندیشمندان ( خانه هنرمندان )
موزه تاریخی و باستان شناسی: دید تاریخی دارند و بیانگر
سلسله و دوره های تاریخی
هستند . بیشتر این آثار بر اثر کاوش های باستان شناسی به دست آمده اند و بیانگر فرهنگ و تمدون گذشته و
تلفیق کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم
هستند. چنین موزه هایی مادر نیز نامیده می شوند. موزه ملی
ایران ( ایران باستان )، موزه ملی ورسای در فرانسه و موزه تاریخ
در واشینگتن از این نوع هستند.
موزه فضای باز:با ایجاد
این نوع موزه ها می توان به معرفی یافته ها و داده های مهم
باستان شناسی کمک بزرگی نمود. زمان یکه یک کاوش علمی
باستان شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثار
ارزشمند غیر منقول می شود و قابل انتقال به موزه ها نیست، با
فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر را جهت
باز دید عموم مهیا می نمایند. این امر در
اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه ها می
توان به تخت جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در
همدان اشاره نمود.
این موزه ها در دیگر کشور ها مانند چین، یونان و برخی از
کشور های اورپایی نیز معمول
است. در استان خراسان محوطه تاریخ ” بندیان ” در گز که دارای گچ بری های بسیار زیبایی از دوره ساسانیان
است و همچنین محوطه تاریخی ” شا یاخ
” نیشابور می توانند مکان مناسبی برای این امر
باشند.
موزه های مردم شناسی: فرهنگ،
آداب و رسوم، اعتقادات، پوشاک و سنن اجتماعی حاکم بر جامعه را نشان می دهند. موزه مردم شناسی تهران و حمام
گنجعلی خان کرمان از این نوع هستند.
کاخ موزه ها: بنا یا اثر تاریخی
هستند که از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر و ضعیت و
نحوه زندگی صاحبان آن است. ممکن است در این بنا اشیای
تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی
دیوار،گچ کاری و …. وجود داشته باشد. کاخ موزه ها معمولا” در مراکز حکومتی به وجود می آیند. هدف از
تاسیس این موزه ها به نمایش گذاشتن اثر و
بنای تاریخی و نیز عبرت آموزی است. مجموعه کاخ های سعد
آباد تهران و باغ ملک آباد مشهد از این نوع موزه
ها هستند.
موزه های هنری : انواع هنرهای تجسمی و تزیینی که از زیبایی شناسی بالایی
برخوردارند، را به نمایش در می آورند و معمولا”
بازدید کنندگان زیادی نیز دارند. موزه هنرهای زیبا در
تهران و موزه هنرهای تزیینی در اصفهان از این نوع
هستند.
موزه علوم و تارخ طبیعی: تجربه های علمی بر اساس شواهد و وسایل کاری و تاریخی طبیعی
که در بر گیرنده گونه های مختلف گیاهی به
ویژه جانوان است را به نمایش می گذارند. موزه تاریخی طبیعی
اصفهان و موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد از
این نوع هستند.
موزه های محلی یا منطقه ای: بیانگر و
نمودار فرهنگ یک منطقه و یا یک محله خاص هستند و
صرفا” آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می
گذارند. موزه شوش، تخت جمشید و موزه توس در خراسان ازاین نوع
هستند.
موزه های سیار : برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل
عدم امکانات موجود در
مناطق و شهرهای محروم شکل می گیرند. این موزه های فرهنگ های
گوناگون را در مکان های مختلف در معرض دید عموم می گذارند.
اگر به این نوع موزه ها توجه کافی شود، بسیار
تاثیر گذار خواهند بود.
پارک موزه ها : به دلیل داشتن
ابغاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه های تفریحی و آموزشی
و نیز تفریحی از اهمیت زیاد برخورد دارند،
چرا که مسایل زیستی و طبیعی را از نزدیک برای مردم به نمایش می گذارند. ویژگی مهم این موزه ها این است
که عموم مردم می توانند از دیدن آنها بهرمند
شوند. در ایران ایجاد پارک موزه سابقه ندارد ولی در
کشورهایی مانند چین و کره شمالی مرسوم است.
مکان های فرهنگی، ملی و تاریخی چون آرامگاه فردوسی در
مشهد، آرامگاه عطار و خیام
در نیشابور می توانند مکان مناسبی به این منظور
باشند.
موزه های نظامی : روند تاریخی انواع سلاح های نظامی و جنگی
را در معرض دید همگان قرار
می دهند. این نوع اشیا شامل لباس های نظامی رزمی، اسلحه و دیگر وسایل رزمی نیز هستند.
موزه های اندیشمندان ( خانه هنرمندان ) برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و
مفاخر جامعه، معمولا” پس از در گذشتشان در
خانه شخصیشان پدید می آید و در بر گیرنده وسایل شخصی،
وسایل کار و آثار ایشان است. این موزه ها بیشتر د
رکشورهای اروپایی مرسوم است.
خانه شکسپیر نویسنده مشهور
انگلیسی و ادیسون مخترع برق در امریکا از این نوع است. در
ایران هم خانه بزرگ مرد موسیقی ” استاد
ابوالحسن صبا ” تبدیل به موزه شده و در برگیرنده تابلوهای نقاشی، تالیفات و اموال شخصی وی است.
موزه
ها
موزه ایران باستان
موزه ایران باستان با زیربنای ۲۷۴۴
مترمربع نخستین موزه ملی ایران و موزه مادر است و همزمان
با مجموعه کاخ دادگستری شهربانی ، وزارت امور
خارجه ، وزارت جنگ و سر در باغ ملی بنا شد . ساخت این بنا زیر نظر آندره گودار در سال ۱۳۱۴ ه.ش آغاز شد
و در سال ۱۳۱۶ گشایش یافت و مورد بهره برداری قرار گرفت .
در طبقه اول این موزه آثار پیش از تاریخ و تمدن و هنر ایرانی از هزاره ششم پیش از میلاد و نیز کتیبه های
سنگی ، آثار سفالی ، زیلوها و لوح های گلی
، نقوش برجسته ، مجسمه های فلزی و سنگی ،
تابوتهای سفالی و سفال لعاب دار ، یادگار
عهد هخامنشیان ، پارتها ، اشکانیان ، سلوکیها و ساسانیان
به نمایش گذاشته شده است . از
مشهورترین آثار این بخش ، پلکان تخت جمشید ، مجسمه سردار اشکانی ، جام طلایی هخامنشی و قطعه ای سرامیک از کاخ
آپادانای شوش با نقش سرباز پارتی است .
طبقه دوم موزه به آثار
دوره اسلامی اختصاص دارد و در آن آثار هنری ، نسخه های خطی ، سکه های دوره های مختلف ، نقاشی و قطعاتی
پارچه و فرش بازمانده و از دورترین اعصار حفظ
می شود .
این موزه دارای تاسیسات جنبی شامل تالار سخنرانی ، تالار
نمایش ، کتابخانه و … است .
این موزه در خیابان امام خمینی – ابتدای خیابان ۳۰ تیر واقع می باشد .
تیمچه قیصریه
تیمچه در اواسط قرن سیزدهم هجری
قمری در زمان قاجاریه ساخته شده است . این بنای معروف در
بازار تهران و پس از بنای چهار سوق بزرگ واقع
شده است .
تیمچه مهدیه
این بنا در اواسط قرن
سیزدهم هجری قمری ساخته شده است .
چهارسوق بزرگ
چهار سوق بزرگ ،
یکی از قدیمی ترین بناهای تهران است که در بازار اصلی شهر
تهران و در اواسط قرن سیزدهم هجری قمری پس
از انتخاب این شهر به پایتختی ایران ، ساخته شد .
تیمچه امین اقدس
این بنا در قرن سیزدهم هجری قمری ، در عهد ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد و به نام
امین ( امینه ) اقدس ، یکی از همسران معروف
ناصرالدین شاه موسوم شد . بنای یاد شده در بازار تهران ،
پس از چهار سوق قرار دارد .
تیمچه صدراعظم
این تیمچه در قرن سیزدهم هجری قمری به همت میرزا علی خان اتابک ، صدراعظم ایران ساخته شد .
تیمچه کتاب فروشان
ساختمان تیمچه کتاب فروشان ، متعلق به قرن سیزدهم هجری قمری
است .
تیمچه علاء الدوله
این بنا در میانه قرن سیزدهم هجری قمری به وسیله شخصی به نام علاء الدوله ساخته
شده است و از ویژگی های معماری تیمچه های
بازاری ایران برخوردار است .
موزه پرفسور حسابی
اندک زمانی پس از
مرگ دکتر حسابی ، ریاضیدان مشهور دنیای علم در سال ۱۳۷۲
خانه او تبدیل به موزه ای شد که در آن وسایل
شخصی ، مدارک علمی و تحصیلی ، نشانها و تقدیر نامه ها و عکسهای قدیمی و متن نطقها و نوشته ها ، از جمله
تحقیقات مربوط به بی نهایت بودن ذرات در آن
به نمایش گذاشته شده است . این موزه در خیابان تجریش –
خیابان مقصودبیک واقع می باشد .
موزه جواهرات ملی
پیشینه جواهرات ملی ایران به عصر صفویه بر می گردد که پایه گنجینه دولت یعنی
مجموعه ای جدا از اموال شخصی پادشاه گذاشته شد
و کارشناسایی مأمور خرید ارزیابی و حفظ در و گوهرها و
تزئینات کمیابی شدند که گاه شهرت جهانی داشت . پس
از مرگ نادر این مجموعه در دویست و پنجاه سال گذشته تغییر
چندانی نکرده و از گنجینه هایی است که در عین پربها بودن
نمی توان قیمتی برای آن قائل شد . این موزه
در خیابان فردوسی – روبروی سفارت آلمان واقع می باشد .
تماشاگه پول
اولین گنجینه تخصصی و دائمی شکه و اسکناس در ایران به تاریخ هفدهم تیرماه سال ۱۳۷۶ در
سالگشت هجرت رسول اکرم ( ص ) به همت اداره موزه
های بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی افتتاح گردید
. این مجموعه که شامل ۱۴۰۰ سکه
و ۷۵۰ قطعه اسکناس و تعداد تقریبی ۲۰۰ قطعه اشیاء موزه ای غیر از سکه و اسکناس می باشد . در محوطه ای با وسعت
حدود ۲۰۰۰ مترمربع به نمایش گذاشته شده و ضمن
ارائه بخش قابل توجهی از سکه ها و اسکناس های ایران ، گوشه
هایی از تاریخ این سرزمین را نیز به
نمایش می گذارد .
بخش های تشکیل دهنده تماشاگه پول عبارتند از :
الف ) بخش ماقبل پول
ب ) سالن های مربوط به تاریخ سکه
ج ) سالن های مربوط به تاریخ
اسکناس
در اردیبهشت ماه ۱۳۷۸ بخش جدیدی در سالن اصلی نمایش با موضوع سکه و اسکناس کشورهای
مختلف با اطلاع رسانی عمومی شامل پرچم ، نقشه
، اطلاعات پولی و ارزشی و واحد پول آن کشور
دارد .
تماشاگه پول علاوه بر سالن
های نمایش از بخش های جنبی دیگر نیز تشکیل شده است که به
اختصار عبارتند از : کتابخانه
تخصصی ، بانک اطلاعات نگارخانه تماشاگه پول ، تماشاخانه یا سالن اجتماعات تماشاگه پول ، نمایشگاه های متفرقه
تماشاگه پول ، بخش کتابفروشی و چایخانه. این
مرکز در خیابان ولیعصر – بلوار میرداماد قرار دارد .
تماشاگه تاریخ
آثار به نمایش گذاشته شده در این گنجینه به تاریخ معاصر
ایران ( ۲۰۰ سال اخیر ) اختصاص
دارد و شامل ظروف وسایل شخصی ناصرالدین شاه تابلوهای کمال الملک و … است .
این موزه در خیابان ولیعصر – بالاتر از بلوار میرداماد –
جنب خیابان قبادیان واقع است .
موزه آثار صنعتی
موزه آثار صنعتی که تحت پوشش
سازمان هلال احمر جمهوری اسلامی ایران می باشد . آثار
نقاشی و مجسمه علی اکبر صنعتی را جهت بازدید
علاقمندان به نمایش گذارده است .
موزه مجلس شورای
اسلامی
این موزه آثار هنری و تاریخی از قبیل استاد خطی تاریخی و
تابلوهای نقاشی را جهت بازدید
عموم ارائه نموده است . این موزه در میدان بهارستان – جنب
مدرسه شهید مطهری واقع می باشد .
موزه علوم
موزه علوم دانشکده علوم
مستقر در دانشگاه تهران جانوارن آمپایه شده را ارائه کرده
است .
موزه ملی ملک
موزه ملی ملک وابسته به آستان قدس رضوی ، آثار تاریخی و
هنری از قبیل انواع قالی پشمی
و ابریشمی مربوط به دوره قاجاریه ، سکه های طلا و نقره مربوط
به دوره هخامنشی تا قاجاریه ، میز و صندلی چوبی و قلمدان و
تابلوهایی از دوره صفویه تا قاجاریه ، تمبر ،
کتاب و خط را به نمایش گذاشته است . این موزه در میدان امام
خمینی – باغ ملی – جنب وزارت خارجه واقع می باشد .
موزه های هنرهای
معاصر
آثار هنری از قبیل نقاشی ، مجسمه ، عکس ، خط ، کتابهای
هنری و صنایع دستی در این موزه به
معرض تماشای عموم گذاشته شده است. این موزه در خیابان کارگر
شمالی – جنب پارک لاله واقع می باشد .
موزه خانه صبا
این موزه هنری ،
وسایل موسیقی و اسباب و لوازم شخصی استاد ابوالحسن صبا
موسیقیدان مشهور ایرانی را ارائه نموده است .
این موزه در میدان بهارستان – خیابان ظهیرالاسلام واقع می باشد .
موزه هنرهای ملی
یکی از مراکز نمایش هنر ایرانی موزه هنرهای ملی است . این مرکز هنر ایران را با آن
ویژگی خاص به نمایش گذارده است .
از ویژگیهای این موزه می
توان به مینیاتورهایی به سبک قرن دهم که در قرن اخیر نقاشی
شده اند تابلوهای عرضه کننده چند هنر شامل نقاشی ، تذهیب و
تشعیر و قالبسازی و خاتم کاری و منبت کاری در
کنار همدیگر اشاره نمود .
موزه ایران ( رضا عباسی )
این موزه در بزرگداشت یکی از نگارگران عصر صفویه نامگذاری
شده است . هدف از تشکیل آن گردآوردن
، پاس داشتن ، مطالعه کردن و شناساندن دستمایه های به یادگار
مانده از هنرمندان چیره دست این مرز و بوم می باشد که به
روی عموم شیفتگان هنر و فرهنگ والای ایران
گشوده است . آثار این موزه از دوره ماقبل تاریخ تا قرن ۱۳ هجری را در بر می گیرد .
مراکز و تالارهای تشکیل دهنده این موزه هنری عبارت است از :
۱- تالار پیش از اسلام
۲- تالارهای هنرهای اسلامی شامل :
الف ) آثار
هنری و صنعتی
ب ) نگارگری
ج ) خوشنویسی
۳- کتابخانه
این موزه در خیابان دکتر
شریعتی – نرسیده به پل سید خندان واقع می باشد .
موزه هنرهای تزیینی ایران
با توجه به آثار و اهداف مشخصه از تشکیل هر موزه این مرکز نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد .
این موزه در سال ۱۳۳۸ بنا نهاده شده است .
اکثر اشیاء جمع آوری شده مربوط به سده دهم تا چهاردهم هجری
قمری می باشد . ساختمان موزه چهارطبقه می
باشد که هر طبقه آثار خاصی را شامل می شود . طبقه همکف نمایشگاه دائمی آثار موزه ای کاخ مرمر شامل منبت ،
معرق و خاتم کاری می باشد . طبقه اول بافته ها و دوخته های
سنتی ایران و سوزن دوزی را در معرض دید قرار داده است . طبقه
دوم پنج پخش مجزا دارد : بخش خاتم ، بخش منبت ،بخش لاکی ،
بخش فلز و بخش شیشه و طبقه سوم که انواع
نقاشی ها و مینیاتورها را به نمایش گذاشته است .
موزه فرش ایران
یکی از مشخصه های هنری ایران زمین ، فرش ایرانی می باشد .
تاریخ شروع احتمالی فرش
بافی در ایران معلوم نیست ولی با کشف قالی ۲۵۰۰ ساله پازیربک در سال ۱۹۴۹ میلادی در جنوب سیبری که بافت
آن در دوره هخامنشی در ایران دانسته اند
معلوم گردید که این هنر در ایران دیرپا است .
هدف از تشکیل این موزه را می توان
پژوهشی در سوابق ، تحصیلات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش
خاصه فرش ایرانی دانست . این
موزه شامل سایر محصولاتی از قبیل گلیم هم می شود . این موزه در سال ۱۳۵۶ تأسیس یافته است .
این موزه در خیابان کارگر شمالی – تقاطع دکتر فاطمی واقع
می باشد .
کاخ موزه سعدآباد
مجموعه سعدآباد در شمالی ترین ، مرتفع ترین و خوش آب و هواترین قسمت تهران ، در مساحتی
حدود ۴۰۰ هکتار واقع شده است . این مجموعه
دارای حدود ۱۸۰ هکتار جنگل طبیعی ، چشمه سارها ، باغستانها
، گلخانه ها و خیابانهای پوشیده از درخت و گل
است . رودخانه جعفر آباد از وسط محوطه می گذرد . در این مجموعه حدود ۱۴ کاخ با تأسیسات جنبی گوناگون
ساخته شده که تعدادی در جریان انقلاب نیمه
کاره رها شده اند . هر کدام از این کاخ ها با مساحتی زیاد
و با انواع امکانات تفریحی شامل استخر ،
مرداب ، زمینهای بازی ، باغ و غیره در اختیار یکی از نزدیکان
شاه بوده است .
این کاخ موزه در میدان ولیعصر – خیابان زعفرانیه – خیاابن
شهید طاهری واقع می باشد .
موزه سبز ( کاخ شهوند )
موزه سبز در حقیقت
خانه رضا خان است که در سال ۱۳۰۶ ه.ش در بالای بلندترین
نقطه سعدآباد ساخته شده است . این
موزه از نظر ارزشهای اصیل معماری حائز اهمیت است رعایت اصول معماری سنتی با گچ بری ها آینه کاریها و … که کلاٌ
توسط اساتید هنرمند ایرانی به انجام رسیده است
این بنا را از نظر معماری با سایر کاخ های موجود در این
ناحیه متمایز می کند .
آثار موجود در این موزه عبارت است از قالی های نفیس و کلیه
اشیاء کاخ از جمله مبل ظروف چینی و
لوسترهای متنوع که در بین سالهای ۵۳ و ۵۴ از اروپا وارد شده است .
موزه رجعت و عبرت ( کاخ مادر شاه )
کاخ رجعت و عبرت در مجموعه
سعدآباد قرار دارد و در سال ۱۳۰۵ برای استفاده و اسکان
مادرشاه ساخته شد آثار و اشیای موجود در این
کاخ موزه شامل فرشهای نفیس ایرانی و اشیای نفیس ساخت کشورهای
اروپایی است .
موزه مردم شناسی
موزه مردم شناسی که در سال ۱۳۱۴
بنیاد گردید شامل آثار مربوط به مردم شهرستانهای مختلف
ایران در دوره قاجاریه و معاصر می باشد . این
موزه در میدان ۱۵ خرداد داخل محوطه کاخ گلستان واقع می
باشد
کاخ موزه ملت
این کاخ جهت اسکان خانواده محمدرضا در مجموعه سعدآباد ساخته شده است آثار مجموعه در
این کاخ موزه شامل فرشهای نفیس و با ارزش
ایرانی و اشیاء و چینی آلات خارجی و اموال مربوط به خاندان
سلسله پهلوی می باشد .
کاخ موزه تاریخ طبیعی
این کاخ موزه که در مجموعه سعد آباد واقع شده است و مجموعه کم نظیری از حیوانات و
جانداران سرزمینهای مختلف جهان را در خود
جای داده است . این موزه در میدان هفت تیر ابتدای خیابان
قائم مقام واقع می باشد .
موزه صنعت برق
در میان رشته های گوناگونی که صاحب موزه و نمایشگاه دائمی شده اند صنعت برق اساس
تمدن نوین و مادر صنایع جدید هم بی نصیب
نمانده است هر نموهه ای از ابزار و لوازم برقی برق سازی و
برق رسانی از عهد مظفرالدین شاه تا
امروز که در کشور موجود بوده در این نمایشگاه به تماشای اهل علوم و علاقمندان به مشاهده گذاشته شده است .
این موزه در خیابان شهدا خیابان پیروزی خیابان شهید افروز
واقع می باشد .
کاخ موزه هنرهای زیبا
کاخ موزه هنرهای زیبا که
تابلوهای گرانبها و نفیس نقاشی را به نمایش گذارده است در مجموعه سعد آباد واقع شده است .
کاخ موزه نظامی
در این کاخ موزه ابزار و
ادوات و تن پوشهای جنگلی مربوط به ادوار مختلف تاریخی
ایران به نمایش گذارده شده است این کاخ موزه نیز
در مجموعه سعدآباد جای گرفته است .
موزه آزادی
این مجموعه در داخل برج آزادی واقع شده و در آن اشیاء
مختلفی از دوره های قبل از میلاد
هخامنشی اشکانی ساسانی و دوره های اسلامی از قبیل اشیاء سفالین ظروف مفروغین تابلوهای نقاشی و فرش به
نمایش گذارده شده است .
مجموعه هرباریوم
این مجموعه که وابسته به وزارت کشاورزی است مجموعه ای از
گیاهان حشرات و جانوران را
گرد آورده و محل مناسبی جهت بازدید و مطالعه علاقمندان و محققین فراهم نموده است . این موزه در خیابان
تابناک جنب دانشگاه شهید بهشتی واقع می بیاشد .
موزه گیاهان دارویی
این موزه علمی وابسته به دانشکده داروسازی دانشگاه تهران می باشد که گیاهان مختلف
دارویی را جهت بازدید محققین و علاقمندان و
دانشجویان ارائه نموده است . این موزه واقع در دانشکده
داروسازی دانشگاه تهران واقع شده است .
گنجینه رئیس علی دلواری
این گنجینه در ساختمانی که در
اواخر سده سیزدهم ه.ق بنا شده قرار دارد و آثاری از سفال و
آبگینه در آن به نمایش گذاشته شده است این
موزه در خیابان جمهوری خیابان سی تیر واقع شده است .
گنجینه ملی ایران
اشیاء باستانی متعلق به هزاره های قبل از میلاد و آثار دوره تاریخی در این گنجینه
به نمایش گذاشته شده است. این موزه در خیابان امام خمینی –
جنب خیابان سی تیر قرار دارد .
گنجینه مینیاتور
آبکار
در این گنجینه مجموعه ای از نقاشی مینیاتورهای استاد کلارا
آبکار به نمایش گذاشته شده است
این گنجینه د رخیابان ولیعصر خیابان زعفرانیه خیابان شهید
طاهری کاخ سعدآباد قرار دارد .
گنجینه نقاشی پشت شیشه
مجموعه تابلوهای نقاشی پشت
شیشه در این گنجینه به نمایش گذاشته شده است این موزه در تقاطع خیابان هدایت و تنکابن واقع شده است .
گنجینه ملی آب ایران
گنجینه ملی آب ایران به منظور حفظ احیاء و معرفی میراث
گذشتگان این مرز و بوم در صنعت آب
اعم از استحصال انتقال توزیع و بهره برداری تاسیس شده است .
این موزه در خیابان ولی عصر زعفرانیه شهید فلاحی قرار دارد .
عکاسخانه شهر
شاید هنوز عکاسان که سرشان را زیر پارچه ای که روی دوربین
قرار داشت پنهان می کردند مشغول
به کار باشند همچنین نمونه های سالم از دوربینهای دستی کداک و آگفا که تنها در آفتاب عکس می گرفت
احتمالاٌ هنوز در جاهایی در گوشه انبار اشیای
متروک خاک می خورد . این موزه در میدان بهار شیراز واقع می
باشد .
گنجینه ملی ملک
در گنجینه ملک آثاری از اسناد کمال الملک تابلوهای مینیاتور سکه خط مجموعه تمبر و
فرشهای نفیس و قدیمی به نمایش گذاشته شده
است . این موزه در میدان امام خمینی باغ ملی جنب وزارت
امور خارجه واقع شده است .
گنجینه فرهنگ و مردم
این موزه در سال ۱۳۴۷ شروع به جمع آوری نمونه هایی از لباس های محلی ایران
داروها و کتب خطی نموده است . مکان این موزه
واقع در چهارراه قصر ابتدای خیابان شهید بهشتی می باشد .
کاخ گنجینه اصلی نیاوران
آثار به جای مانده از دوران پهلوی مانند فرش های نفیس ظروف مجسمه و … در این گنجینه به نمایش
گذاشته شده است . این گنجینه در خیابان نیاوران
میدان شهید باهنر کاخ نیاوران واقع می باشد .
گنجینه شهدا
در این گنجینه وسائل آثار
شخصی و به جای مانده از شهدا و آثاری که مرتبط با فرهنگ ایثار و شهادت است به نمایش گذاشته شده است . محل
این موزه درخیابان طالقانی جنب خیابان فرصت می باشد .
گنجینه علوم دانشگاه تهران
در این گنجینه جانوران
تاکسیدرمی شده و گیاهان خشک نگهداری می شوند این گنجینه
مخصوص دانش آموزان و دانشجویان است . این
موزه در خیابان انقلاب اسلامی دانشگاه تهران واقع شده است .
گنجینه زمین شناسی
در این گنجینه انواع سنگواره ها به نمایش گذاشته شده است مکان استقرار این موزه در
خیابان آزادی می باشد .
گنجینه سکه
سکه های ادوار مختلف در این گنجینه به نمایش گذاشته شده
است این موزه در خیابان امام خمینی
واقع شده است .
گنجینه ۱۳ آبان
در این گنجینه آثار استاد صنعتی و مجسمه و طراحی به نمایش گذاشته شده است این موزه در
خیابان امام خمینی واقع شده است .
گنجینه سینما
در این گنجینه عکس ها اسناد و وسایل و تجهیزات قدیمی سینما از شخصیت های سینمایی نظیر
دوبلورها و فیلم سازان پشت صحنه فیلم های
بزرگ پوسترها و …. به نمایش گذاشته شده است . مکان این
موزه در خیابان لاله زار کوچه پیرنیا می باشد .
گنجینه خط و کتاب میرعماد
مجموعه ای از سیر خوشنویسی در
ایران در این گنجینه به نمایش گذاشته شده است این موزه در خیابان ولی عصر قرار دارد
موزه پست
به موزه پست امروزی می توان عنوان
تجدید حیات یک موزه داد . در مجموعه احیا شده موزه پست
نمونه هایی از قدیمی ترین اوات تحریر و ارسال
مرسولات پستی و چاپاری تلفن های اولیه ( مشهور به هندلی با
مراکزی ۲۰ و ۳۰ شماره ای ) تلگرامهای مورس تمبرها و دیگر
ابزار ارتباطات و مخابرات از کبوتر نامه بر تا
ماهواره به نمایش گذاشته شده است . این موزه در خیابان امام
خمینی سر در باغ ملی واقع می باشد .
گنجینه دوران اسلامی
این موزه در آثار ادوار
مختلف اسلامی به نمایش گذاشته شده است در خیابان امام خمینی
قرار دارد .
گنجینه ریاست جمهوری
هدایایی به ریاست جمهور تقدیم
شده است در این گنجینه قرار دارد گنجینه ریاست جمهوری در
خیابان فلسطین قرار دارد .
موزه نیروی هوایی
یکی از قدیمترین موزه ها
موزه نیروی هوایی می
باشد . این موزه در خیابان پیروزی خیابان پنجم نیرو هوایی
واقع است .
گنجینه بهزاد
این موزه مربوط به آثار استاد حسین بهزاد میباشد آثار این هنرمند با دو سبک قدیم و جدید
در این مکان به نمایش گذارده شده است . این
موزه در خیابان زعفرانیه خیابان شهید طاهری کاخ سعدآباد
واقع است .
موزه تاریخ طبیعی
حیوانات تاسیدرمی شده در این موزه به نمایش گذاشته شده است
این موزه بغیر از جمعه ها
باز می باشد . این موزه در میدان هفت تیر ابتدای خیابان قائم
مقام فراهانی واقع است .
شهرک سینمایی
دسترسی به استودیوی شهرک
مانند که بتوان صحنه های مربوط به خیابانها معابر و دیگر
جاهای عمومی را برای کنترل دقیق بر حرکات اشخاص
و تنظیم عناصر صحنه در آنها بازسازی کرد از لوازم اصلی صنعت
سینماست . در محوطه ای ۴۵۰۰۰ متری در جاده مخصوص کرج که در
سال ۱۳۵۹ آماده بهره برداری شد امکان
بازسازی تهران در نیم قرن پیش و اماکنی بسیار قدیمی تر و حتی
باستانی فراهم آمده است
با سلام و تشکر از مطالب مفیدی که در اختار قرار دادید باید به عرض برسانم قدیمیترین موزه ی ایران موزه حرم حضرت معصومه علیها السلام است که در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۴ به طور رسمی افتتاح شد چرا هیچ اسمی از آن در نوشته تان وجود ندارد؟؟؟