ترازیاب وسیله‌ای اپتیکی است که جهت تعیین اختلاف ارتفاع بین دو یا چند نقطه نسبت به هم و یا نسبت به یک سطح مبنا در نقشه برداری و یا ساخت و ساز استفاده میگردد. از آن جهـت بـه ایـن دوربیـن ترازیـاب گفته میشـود کـه پس از اسـتقرار آن در یـک نقطه، محـور دیدگانی آن بـه صـورت کاملا افقی قـرار میگیرد.

دوربین ترازیابی کلا از چند قسمت تشکیل شده است؟

یک دوربین تراز یاب شامل سه قسمت فوقانی˛، میانی و تحتانی است.

قسمت فوقانی: شامل تلسکوپ (عدسی های شیئی و چشمی) و لوازم قراولروی

قسمت میانی: شامل تراز ، قسمتی از بدنه ، تراز کروی و صفحه مدرج

قسمت تحتانی: شامل پیچ های تراز کننده و اتصال و صفحه اتصال دستگاه بروی سه پایه همچنین چندین پیچ روی دستگاه وجود دارد که هر یک وظیفه ای دارد مثل حرکت دادن دستگاه بصورت افقی (کلی و جزئی) ، پیچ وضوح تصویر ، پیچ وضوح تار رتیکول .

در دوربین ترازیاب دو محور به شرح زیر وجود دارد:

الـف- محور دیدگانی دوربین: محوری اسـت کـه محل تقاطـع دو تار بلند رتیکـول را به مرکز عدسـیهای شـیئی و چشـمی وصـل می کنـد (در صورتـی کـه دسـتگاه خطـا نداشـته و از تنظیـم خـارج نشـده باشـد). درغیراینصـورت خطایـی ایجـاد میشـود کـه آنرا خطـای کلیماسـیون یـا کجی محـور دیدگانـی میگویند.

ب- محور اصلى دستگاه: محوری اسـت کـه امتداد قائـم را نشـان میدهـد؛ بنابرایـن وقتی که دسـتگاه تـراز باشـد، محـور اصلی بـر امتداد شـاقولی منطبق اسـت.

چگونه دوربین را تراز کنیم؟

پس از نصب دسـتگاه ترازیاب روی سـه­ پایه و اسـتقرار آن روی زمین، ابتدا لازم اسـت دوربین کاملا تراز شـود بـرای ایـن منظـور یـک تراز کـروی در بدنه دوربین تعبیه شـده اسـت که با اسـتفاده از سـه پیچ قسـمت پایین دوربیـن قابـل تنظیـم اسـت. اصـل کلی کـه هنگام تـراز کـردن دوربین باید به­یاد داشـته باشـید این اسـت که حبـاب تـراز بـه طـرف هـر کـدام از پیچهـا که منحرف شـده باشـد لازم اسـت آن پیچ را بـاز کنید تا آن سـمت بـه سـمت بالا حرکـت کنـد. با ایـن کار حباب تراز به سـمت پیـچ بعدی حرکـت میکنـد و با تکـرار این عمل بالاخره حبـاب تـراز بـه مرکـز هدایـت شـده و دوربیـن در وضعیـت تـراز قـرار میگیرد. لازم اسـت بـه منظور کنتـرل سـالم بـودن تـراز، تلسـکوپ دوربیـن را بـه آرامـی بچرخانیم؛ تـراز دوربیـن درحالتهای مختلـف نباید بهـم بخورد.

تار ریتکول چیست؟

پـس از اسـتقرار و تـراز دسـتگاه، لازم اسـت کـه ابتـدا صفحه تارهـای رتیکول کاملا واضح و پررنگ دیده شـود ولی تار ریتکول چیست؟ جهت قرائت و اندازه ­گیرى روى شاخص علائم و نشانه­‌هاى مخصوصى درداخل دوربین تعبیه شده که به صورت خطوط مستقیم و منحنى میباشد(مانند شکل­های زیر) به این خطوط تارهای ریتکول گفته می­شود.

همانطور که در شـکل دوربین ترازیاب نشـان داده شـد برای واضح و پررنگ کردن تارهای ریتکول پیچی در قسـمت چشـمی تلسـکوپ تعبیـه شـده کـه بـا چرخانـدن آن میتوان صفحـه تارهـای رتیکول را واضـح کرد. بهتر اسـت هنـگام انجام این کار یـک کاغـذ سـفید جلـوی لنز دسـتگاه نگه داشـته شـود. هنگام نشـانه‌­روی به شـاخص بـرای تنظیم وضوح (فوکـوس)تصویـر هـم میتـوان از پیـچ تنظیم فوکـوس که در قسـمت جانبـی بدنـه دوربین تعبیه شـده اسـتفاده کنید.

چگونه با استفاده از دوربین ترازیاب قرائت کنیم؟

پـس از واضـح کـردن صفحـه تـار رتیکـول و فوکـوس لنـز دوربیـن بـا نـگاه کردن بـه داخل چشـمی تصویری شـبیه به شـکل زیر دیده میشـود. صفحـه تارهای رتیکول شـامل یـک تـار عمودی و سـه تار افقی اسـت که هنگام نشـانه­ روی بـه شـاخص لازم اسـت تـار عمـودی شـاخص را از بالا تـا پاییـن بـه دو نیـم تقسـیم کنـد، در ایـن حالـت تـار افقـی میانـی(تـار وسـط) روی هـر عـددی قـرار گرفـت آن عـدد خوانـده و یادداشـت میشـود. برای نمونه در شکل زیر نحوه قرائت یک برداشت آورده شده است.

همانطورکه­ در شکل می­‌بینید عددهایى روی شاخص نوشته شده است. این اعداد مقدار دسیمتر را روى شاخص نشان میدهند و هر دسیمتر با ده سانتیمتر نشان داده شده که از خطوط سفید و سیاه یا سفید و قرمز تشکیل شده است و نقشه بردار به این ترتیب قرائت میکند: ابتدا مى گوید ۰۹ ( صفر،نه ). بعد خطوط سانتیمتر را میشمارد، ۸ خط، میشود ۸۰ میلیمتر وخورده ­های سانتیمتر نهم رابه ­صورت میلیمتر حدس میزند که اینجا ۵ میلی­متر می­شود بنابراین میخواند ۸۵( هشتاد و پنج )، و روی کاغذ می­نویسد یادداشت میکند ٠٩٨۵ ، ملاحظه میکنید که قرائت روى شاخص بادقت میلیمتر انجام میشود و باید همیشه به­ صورت چهار رقمى و برحسب میلیمتر نوشته شود.