۱-۴- ۱ تعریف

 اجزای غیرسازهای در ساختمانها به اجزایی اطلاق میشود که به سازه اصلی متکی اند ولی در تحمل بار های جانبی زلزله به آن کمک نمیکنند اجزا معماری مانند دیوارها و سقف های

کاذب و نیز تأسیسات مکانیکی و برقی همراه با نگهدارنده ها و ادوات اتصال آنها جزو این گروه محسوب می شوند.

۴-۱-۲ محدوده کاربرد

ضوابط این فصل کلیه ساختمانهای با اهمیت خیلی زیاد، زیاد وساختمانهای با اهمیت متوسط با تعداد طبقات هشت و بیشتر، بجز موارد عنوان شده در زیر، را شامل میشود:

الف – اجزای غیرسازهای با وزن بیشتر از ۲۵ درصد وزن مؤثر لرزهای کل سازه (وزن اجزای غیرسازهای و سازه نگهدارنده). این اجزاء در گروه سازههای غیرساختمانی قرار می گیرند و مشمول ضوابط فصل پنجم آیین نامه می گردند.

ب – اجزای مکانیکی و برقی با شرایط زیر:

 – جزء در گروه اهمیت جزءI_P= ۱.۰    وضوع بند (۴-۱-۳)، قرار داشته باشد

 –  اتصالات بین جزه و ملحقات آن انعطاف پذیر باشد.

– وزن جزء کمتر از ۱۰ کیلوگرم، و یا در مورد خطوط تأسیساتی، وزن آن کمتر از۱۰ کیلوگرم بر متر باشد. اگر ارتفاع جزء در کف طبقه استقرار کمتر از ۱/۲ متر باشد وزن آن می تواند تا ۲۰۰ کیلوگرم افزایش داشته باشد.

تبصره: دیوارهای داخلی در ساختمانهای با تعداد طبقات کمتر از هشت، مشمولی ضوابط فصل هفتم آیین نامه می گردند.

۳–۱–۴ ضریب اهمیت جزء

 اجزای غیرسازهای برحسب میزان آسیب رسانی ناشی از خرابی آنها به دو گروه تقسیم و در تعیین نیروی جانبی زلزله برای هر یک ضریب اهمیت جزء ها” خاصی در نظر گرفته می شود.این ضریبا برای اجزاء زیر برابر با ۱/۴ و برای سایر اجزا برابر ۱/۰ می باشد:

الف – جزء در داخل و یا متکی به سازه با اهمیت خیلی زیاد بوده و حفظ آن برایخدمت رسانی بی وقفه سازه لازم باشد.

ب – محتوای جزء مواد خطرزا با امکان ایجاد مسمومیت زیاد و یا انفجار باشد.

 پ – خدمت رسانی جزء برای تأمین عملکرد ایمنی جانی پس از زلزله لازم باشد، مانند سیستم اطفای حریق و پلکان فرار

۲–۴ نیروی زلزله

۱–۲–۴ نیروی جانبی

زلزله نیروی جانبی مؤثر بر اجزای غیرسازهای را می توان با استفاده از روش تحلیلی استاتیکی معادلی، طبق بند (۴-۲-۱-۱) و یا روش تحلیلی طیفی طبق بند (۴-۲-۱-۲) محاسبه نمود. در محاسبه نیروی جانبی ضریب نامعینی ρ ضریب اضافه مقاومت      Ω_۰مربوط به سازه اصلی برابر با ۰/۱ ممنظور میشوند.

۱–۱–۲–۴ روش تحلیلی استاتیکی معادل

در این روش نیروی جانبی زلزله طبق رابطه (۴-۱) محاسبه شدهو برمرکز جرم جزء اثر داده میشود. توزیع این نیرو بین بخشهای مختلف جزء به نسبت جرم آنهاست.

در این رابطه

: v_pu نیروی جانبی زلزله در حد مقاومت. برای تعیین این نیرو در حد تنش های مجاز باید این مقدار به ۱/۴ تقسیم شود.

A : شتاب پایه، طبق بند ۲-۲

۱+  S ضریب شتاب طیفی طبق بند (۳-۳-۱)

ضریب بزرگنمایی جزء طبق جدول (۴-۱) یا (۴-۲)

ضریب اهمیت جزء طبق بند (۴-۱-۳)

وزن جزء سازهای همراه با محتویات آن در زمان بهره برداری

ضریب رفتار جزء طبق جدولی (۴-۱) (۲-۴)

 Z ارتفاع مرکز جرم  جزء  از تراز پایه. مقدار ۲ لازم نیست بیشتر از H در نظر گرفته شود

.  H ارتفاع متوسط بام ساختمان از تراز پایه

  مقدار V _pu در هیچ حالت نباید کمتر از مقدار زیر در نظر گرفته شود.

همچنین مقدار  لزومی ندارد بیشتر از مقدار زیر در نظر گرفته شود.

۴– ۲–۱–۲ روش تحلیلی طیفی

 در این روش نیروی جانبی زلزله طبق رابطه (۴-۴) محاسبه شده و بین بخشهای مختلف آن به نسبت وزن آنها توزیع می گردد.

در این رابطه

شتاب دار تراز “j” حاصل تحلیل طیفی سازه با فرضی ضریب رفتار و ضریب

اهمیت برابر با ۰/۱ برای سازه اصلی است. ترازi ترازی است که جزء غیرسازهای در ان واقع است .

ضریب بزرگنمایی پیچشی، طبق بند )۳-۳-۷-۳)

در این روش حداقل و حداکثر مقدارW_puمطابق بند(۴-۲-۱-۱) تعیین میشود.

۴– ۲–۲ مؤلفه قائم نیروی زلزله

 مؤلفه قائم نیروی زلزله از رابطه (۴-۵) تعیین می شود. این مؤلفه باید همزمان با نیرویجانبی به جزء اثر داده شده و در ترکیبهای بارگذاریهای مختلف به کار پردہ شود

۳–۴ تغییر مکان جانبی

 اجزای غیرسازهای که در دو یا چند نقطه به سازه متکی هستند، باید قادر به پذیرش تغییر مکان های نسبی بین این نقاط باشند. تغییر مکان نسبی، D_P، بین دو نقطه A و B با استفاده از ضوابط زیر تعیین میشود:

الف – دونقطه بر روی یک سازه قرار دارند:

در مواردی که از روش تحلیل طیفی برای تعیین اثر زلزله در سازه استفاده می شود،مقدار  لزومی ندارد بیشتر از مقدار زیر در نظر گرفته شود.

ب – دو نقطه بر روی دو سازه قرار دارند:

مقدار  D_P از این رابطه لازم نیست بیشتر از مقدار رابطه (۴-۹) در نظر گرفته شود:

که در ان:

تغییر مکان نسبی جانبی زلزله که جزء باید برای پذیرش آن طراحی شود.

تغییر مکان جانبی غیرخطی ساختمان در تراز X سازه A

تغییر مکان جانبی غیرخطی ساختمان در تراز Y سازه A

تغییر مکان جانبی غیرخطی ساختمان در تراز Y سازه B

ارتفاع تراز  )X ربوط به اتصالی بالایی)

ارتفاع تراز Y (مربوط به اتصالی پایینی)

تغیر مکان جانبی نسبی مجاز طبقه برای سازه A

  تغییر مکان جانبی نسبی مجاز طبقه برای سازه

  ارتفاع طبقه به کار رفته در تعریف تغییر مکان جانبی نسبی مجاز طبقه

۴–۴ مهار اجزای غیرسازهای

۱-۴-۴ اجزای غیر سازهای و تکیه گاههای آنها باید به گونه ای به سازه مهار شوند که بتوانند نیروهای جزء غیرسازهای را به سازه منتقل کنند و تغییر شکل های ایجاد شده در آنها را پذیرا باشند. مسیر انتقال بار در این اجزا باید دارای مقاومت و سختی کافی بوده و محل اتصال به سازه توانایی تحمل اثر موضعی بارها را داشته باشد. استفاده از اتصالات جوشی یا پیچی و نظایر آنها مجاز است ولی نباید از مقاومت اصطکاکی ناشی از بارهای ثقلی استفاده شود. نیروهای ایجاد شده در تکیه گاهها و اتصالات آنها برابر با نیروهای خود اجزا هستند. تنها در مواردی که R_pu بزرگ تر از ۶/۰ می باشد باید مقدار آن به ۶/۰ کاهش داده شود.

۴-۴- ۲ مهار اتصالات اجزای غیر سازهای در اعضای فولادی، بتن آرمه و مصالح بنایی باید طبق ضوابط آیین نامههای طراحی صورت گیرد و در مواردی که دستورالعمل مشخصی ارائه نشده با انجام دادن آزمایشهای مناسبی از کافی بودن مقاومت مهارها ونیز ظرفیت تغییرشکل پذیری آنها اطمینان حاصل شود.

۵–۴ضوابط خاصی اجزای معماری

۴– ۵– ۱کلیات

کلیه اجزای معماری، نگهدارندهها و اتصالات آنها باید ضوابط این بند را رعایت کنند، مگر اینکه با زنجیر یا وسیله دیگری به سازه آویزان بوده و شرایط زیر را دارا باشند:

 الف – وسیله نگهدارنده جزء قادر به تحمل وزن ۱٫۴W_P همزمان با بار جانبی برابر با همینمقدار در هر جهت باشد.

 ب – امکان حرکت اتصالی جزء در صفحه افقی به اندازه ۳۶۰ درجه باشد

طراحی لرزه‌ای اجزای غیرسازه‌ای

جدول ۴-۱ ضرایب اجزای معماری

جزء معماری		Rpu
۱       دیوار غیرسازهای داخلی و تیغه   –         دیوار غیرمسلح مصالح بنایی –         انواع دیگر دیوار و تیغه	۱ ۱	۵/۱ ۵/۲
۲– اجزای طره ای نظیر جان پناه، دیوار غیرسازهای و دودکشی که مهار نشده یا در .محلی پایین تر از مرکز ثقل جزء مهار شده باشد	۵/۲	۵/۲
۳– اجزای طرهایی نظیر جان پناه، دودکش و دیوار غیرسازهای که در محلی بالاتر از مرکز ثقلی جزء مهار شده باشند.	۱	۵/۲
۴- دیوار خارجی غیرسازهای و اتصالات آن   – دیوار و اتصال آن – بستهای سیستم اتصال	۱ ۲۵/۱	۵/۲ ۱
۵– پوشش نما   -اجزای با شکل پذیری متوسط و اتصالات آنها -اجزای با شکل پذیری کم و اتصالات آنها	۱ ۱	۵/۲ ۵/۱
۶– خرپشته (به استثنای حالتی که این بخش به صورت یکپارچه با سازه ساختمان ساخته شده باشد که در آن صورت باید همراه با سازه تحلیلی و طراحی شود.	۵/۲	۵/۲
۷– پله فراری که جزئی از سازه اصلی ساختمان نباشد	۱	۵/۲
8- سقفف کاذب	۱	۵/۲
۹ – قفسه و کابینت	۱	۵/۲

۱۰- کف دسترسی	۱	۵/۱
۱۱- تابلو و نشان	۵/۲	۵/۲
-سایر اجزای صلب (با انعطاف پذیری کم)   -اجزای با شکل پذیری زیاد و اتصالات آنها -اجزای با شکل پذیری متوسط و اتصالات آنها -اجزای با شکل پذیری کم و اتصالات آنها –	۱ ۱ ۱	۵/۳ ۵/۲ ۵/۱
سایر اجزای انعطاف پذیر   اجزای با شکل پذیری زیاد و اتصالات آنها اجزای با شکل پذیری متوسط و اتصالات آنها اجزای با شکل پذیری کم و اتصالات آنها –	۵/۲ ۵/۲ ۵/۲	۵/۳ ۵/۲ ۵/۱

۴– ۲–۵ نیروها و تغییر مکان ها

کلیه اجزای معماری، نگهدارنده ها و اتصالات آنها باید برای نیروی عنوان شده در بند (۴-۳) طراحی شوند. طراحی برای تغییر مکانهای بنیاد (۴-۳) برای همه اجزا الزامی نیست، مگر آنکه احتمال خطر جانی در آنها وجود داشته باشد. اجزایی که در زیر قطعات سازهای طره ای قرار دارند باید قادر به تحمل تغییر مکان های قائم ناشی از چرخش تکیه گاهشان باشد.

۴-۵-۳دیوارهای خارجی

دیوارهای خارجی باید علاوه بر نیروها قادر به پذیرش تغییر مکانهای نسبی مطابق بند (۳-۴) همراه با تغییرشکل های ناشی از دمای محیط باشند. این دیوارها یا باید مستقیماً توسط اعضای سازهای نگهداری شوند و یا به وسیله اتصالاتی با شرایط زیر به سازهمتصل گردند:

الف – اتصالات قطعات نما به سازه و همچنین درز بین قطعات باید به گونهای باشندکه بتوانند تغییر مکان نسبی لرزهای، D_P، طبق بند (۴-۳) یا ۱۵ میلی متر، هر کدام که بزرگتر است، را پذیرا باشند.

ب – برای تأمین امکان حرکت جانبی نسبی بین دیوار و سازه باید از ادوات لغزشی مانند صفحات فولادی با سوراخهای لوبیایی و یا سوراخهای دایره ای با قطر

بزرگ و یا صفحات فلزی خم شده که دارای مقاومت و شکل پذیری کافی هستند،استفاده نمود.

پ– کلیه وسایل نگهدارنده ۵ اتصالات آنها باید برای نیروهای بند (۴-۲) طراحی شوند. توجه شود که این نیروها در مرکز جرم جزء غیرسازهای وارد می شود.

ت- در مواردی که اتصال دیوار به سازه توسط تسمههایی در داخل بتن یا مصالح بنایی تأمین میشود، باید اطمینان حاصل کرد که این تسمه ها داخل بتن یا مصالح بنایی به طور کامل مهار می گردند. در این موارد مخصوصاً باید به قلوه کن شدن بتن یا مصالح بنایی توجه داشت.

ث- نماهایی که با دیوارها به طور چسبان اجرا می شوند، باید به نحو مناسبی در داخلدیوارها مهار شوند. در این موارد استفاده از ملات به تنهایی کافی نیست.

۴– ۴–۵ دیوارهای داخلی – تیغه ها

 دیوارهای داخلی یا تیغههای با ارتفاع بیشتر از ۱/۸ متر باید به نحو مناسبی، مانند استفاده از وادارها و…، از نظر جانبی به سازه مهار شوند.

۵–۵–۴ سقفهای کاذب

نیروهای جانبی ایجاد شده در سقفهای کاذب باید به نحو مناسبی به سقف سازهای منتقل شوند. در این سقف ها رعایت الزامات زیر ضروری است:

 الف- در سقفهای کاذب با مساحت کمتر از ۱۵ متر مربع، محاسبات مربوط به زلزله الزامی نیست.

 ب – در سقفهای کاذب با مساحت بیشتر از ۱۰۰ مترمربع، حرکت جانبی سقف با کمک مهاربندی مناسب به سقف سازهای محدود شود.

 پ – در سقفهای کاذب با مساحت بیشتر از ۲۵۰ مترمربع، پیش بینی درزهای انقطاع لرزه ای و جداسازی سقف کاذب با اجرای دیوارهای داخلی تا زیر سقف سازهای الزامی است، مگر آنکه با روشهای تحلیلی بتوان نشان داد که سقف کاذب توان پذیرش جابجایی های لازم را دارد. در این موارد محلود کردن نسبت طول به عرض بخش های مختلف سقف کاذب به ۰/۴ الرامی است.

۶–۵–۴ دیوارهای شیشه ای نماها

 دیوارهای شیشه ای نماها باید به نحو مناسبی به سازه اصلی متصل شوند. در این دیوارها باید علاوه بر الزامات این فصل به لحاظ نیرو و تغییر مکان، جزئیات اجرایی توصیه شده توسط یک استاندارد معتبر و شناخته شده که در آن ملاحظات مربوط به زلزله مورد توجه بوده، رعایت شود. در این مورد می توان از نشریه “دستورالعمل مقاومسازی اجزای غیرسازهای ساختمان ها” به شماره ض–۶۲۸  چاپ سال ۱۳۹۱ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نیز استفاده نمود.

۶–۴ ضوابط خاصی اجزای مکانیکی و برقی

 ضوابط خاصی اجزای مکانیکی و برقی به یک دستورالعملی ویژه نیاز دارد که باید تهیه و تنظیم گردد. تا زمانی که این دستورالعمل تدوین نشده، این ضوابط را می توان، با استفاده از یک استاندارد معتبار شناخته شده تعیین نمود. در این ارتباط نشریه عنوان شده در بند (۴-۵-۶) می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

جدول ۴-۲ ضرایب لرزه ای برای تجهیزات مکانیکی و برقی

نام تجهیزات		Rpu
الف – تجهیزات برقی و مکانیکی   هواکش، واحدهای تهویه مطبوع، گرم کنندهها و جعیههای تقسیم هوا، سایر تجهیزات مکانیکی ساخته شده از ورقهای فلزی	۵/۲	۶
فلزی واحدهای تهویه مطبوع آبی، دیگ بخار، کوره، تانکر و مخزن فشار آتمسفری، چیلر، سیستمگرم کننده آب، مبدل حرارتی و تجهیزاتی که از مواد با قابلیت تغییرشکل زیاد ساخته شدهاند	۱	۵/۲
موتور توربین، پمپ و کمپورسور و مخزن تحت فشار که فاقد پایههای پیرامونی بوده و مستقیما توسط کف به شاسی متصل میشود.	۱	۵/۲
مخزن تحت فشاری که بر روی پایه های پیرامونی نصب شده باشد	۵/۲	۵/۲
آسانسور و پله برقی	۱	۵/۲
ژنراتوره باتری، موتور، میدلی و سایر تجهیزات برقی که از مواد با قابلیت تغییر شکل زیاد ساخته شده باشد	۱	۵/۲
تابلو برق، مراکز کنترل موتور، و سایر تجهیزات برقی که از ورقهای فلزی ساخته شده باشد	۵/۲	۶
تجهیزات مخابراتی، رایانه و سیستمهای کنترل و ابزار دقیق	۱	۵/۲

دودکشی، برج خنک کننده و دکل نصب شده بر روی بام که در ترازی پایین تر از مرکز ثقل به طور.جانبی مهار شده باشد	۵/۲	۳
تجهیزات ذکر شده در ردیف فوق در حالتی که در ترازی بالاتر از مرکز ثقل خود به طور جانبی مهار شده باشد.	۱	۵/۲
سایر تجهیزات مکانیکی و برقی	۱	۵/۱
ب- سیستم و اجزای متکی بر انواع جداساز لرزهای	۵/۲	۲
ج – سیستم های توزیع   سیستم لوله کشی از مواد با قابلیت تغییرشکل زیاد که دارای اتصالات جوشی و یا لحیم کاری .باشد سیستم لوله کشی که با استفاده از مواد دارای قابلیت تغییر شکل متوسط یا زیاد و با استفاده از اتصالات رزوه ای، چسبی، کوپلینگ فشاری یا شیاری یا نظایران ساخته شده باشد . سیستم لوله کشی که از مواد با قابلیت تغییرشکلی کم نظیر چدنیا شیشه یا مواد پلاستیکیشکننده ساخته شده باشد  کانالهایی که با استفاده از مواد با قابلیت تغییر شکل زیاد و اتصالات جوشی یا لحیم کاری ساختهشده باشد کانالهایی که با استفاده از مواد با قابلیت تغییر شکل زیاد یا متوسط و اتصالاتی غیر از جوشی یا لحیم ساخته شده باشد کانالهایی که از مواد با قابلیت تغییرشکلی کم نظیر چدن یا شیشه یا مواد پلاستیکی شکننده ساخته شده باشند لوله کشی سیستم برقی، سیتی کابل باس اداکت \ لولهکشی فاضلاب نقالههای خط تولید غیر آدم رو	۵/۲ ۵/۲ ۵/۲ ۵/۲ ۵/۲ ۵/۲ ۵/۲ ۱ ۱ ۵/۲	۶ ۵/۴ ۳ ۶ ۴ ۳ ۶ ۵/۲ ۵/۲ ۳

---

محصولات مرتبط: